Amersfoort moet bouwen. Maar wáár, in een stad waar niks mag?
Amersfoort moet bouwen, bouwen en nog eens bouwen. De woningnood is hoog. Voor sociale huurwoningen staat een wachtlijst van negen jaar. Menigeen houdt zo’n woning bezet terwijl hij of zij daar eigenlijk teveel voor is gaan verdienen. Maar doorgroeien naar een huis met een gemiddelde huur is schier onmogelijk, want ook daar zijn er te weinig van. De vrije sector kampt eveneens met krapte en daardoor schieten de prijzen omhoog onder het motto ‘wat de gek ervoor geeft’.
Tot en met het jaar 2030 moeten er 13.000 woningen bij komen, zo besloot de gemeenteraad enkele jaren terug. Dit komt neer op een gemiddelde van duizend per jaar.
Dat getal wordt niet gehaald. Een gebrek aan daadkracht, kun je zeggen. Of is er meer aan de hand?
Wie in de afgelopen jaren elke dinsdag in de raadszaal zat, zag al snel een patroon. Het gaat vaak zó. Eerst geeft de gemeenteraad te kennen dat er gebouwd moet worden. Dan komt het college met plannen: laten we dan en dan daar en daar zo en zo gaan bouwen. Maar vervolgens beginnen enkele raadsleden te steigeren.
Want er mag namelijk veel niet.
De historische binnenstad moet intact blijven en dus is bouwen hier vrijwel al op voorhand taboe. De groene plekken moeten groen blijven en daar mag je dus ook niet bouwen. Je zou veel groen kunnen sparen door ‘in de hoogte’ te gaan bouwen. Dan creëer je namelijk relatief veel woonruimte op een klein perceel. Maar woontorens zouden niet aansluiten bij de ‘maat en schaal’ van de stad.
Verder zijn er regels voor wie er eigenlijk moet worden gebouwd: bij nieuwe projecten gaat 35 procent naar de sociale huur en 20 procent naar de ‘middenhuur’; globaal zevenhonderd tot duizend euro per maand. En voordat we het vergeten: de woningen moeten natuurlijk gasloos en energiezuinig zijn.
Ga er maar aanstaan. Projectontwikkelaar Kees van Loon gooide dit najaar de handdoek in de ring. Vier jaar terug kocht hij de sinds 2006 braakliggende lap grond op de hoek van de Stadsring en de Utrechtseweg. Hier bevond zich ooit restaurant Boeddha, en dus heet deze plek in de wandeling ‘De Boeddhaput’. Af en toe wordt er een hek omheen gezet en verschijnt er een bord met een artist impression van een oogverblindende architectonische creatie. Dat staat er een tijdje tot het wordt weggehaald in afwachting van het volgende bord, en zo ligt die put daar maar zwartgallig put te wezen.
Van Loon had grootste plannen: een woontoren van dertien verdiepingen die er dankzij het ontwerp - verspringende, groene balkons - allerminst uitzag als een woonkazerne. Maar het plan zou het niet hebben gehaald vanwege al die regelzucht. In het AD klaagde hij dat de politiek last heeft van voortschrijdende inzichten; steeds als hij zijn ontwerp had aangepast, was de politiek alweer van gedachten veranderd.
Maar als je denkt eindelijk de politiek in je zak te hebben, zijn er nog de Omwonenden. Die vormen een actiegroep. Eén van de vele is een groep van boze burgers die strijdt tegen de komst van een woontoren van zestig meter. De toren is gepland op het adres Zangvogelweg 140, waar zich nu nog een schoolgebouw bevindt. De toren zou detoneren in een wijk vol laagbouw en zou de bestaande woningen in de schaduw zetten. Ook wordt gevreesd voor parkeeroverlast. De projectontwikkelaar bracht daar inmiddels tegenin dat maximaal 21 woningen vanaf vier uur ’s middags maximaal één uur in de schaduw staan. Van parkeeroverlast zou geen sprake zijn aangezien er voldoende parkeerplaatsen op het eigen terrein worden aangelegd.
Artist impression van bouwplan Zangvogelweg. Bron: gemeente Amersfoort
Een ander burgerinitiatief is de Actiegroep Behoud Park Schothorst. Het park gaat ten onder, zo vrezen de actievoerders, als er flats worden gebouwd met in totaal zestig woningen. Een petitie werd door vierduizend mensen ondertekend, meer dan honderd bezwaarbrieven gingen de deur uit en de publieke tribune was tjokvol bij de raadsvergadering van 14 mei, toen het onderwerp ter sprake kwam.
Het geplande woonwijkje, zo schrijft de actiegroep, ‘past niet binnen de functie van een park en tast het unieke, rustige karakter onomkeerbaar aan’. Voorts is er nog ‘de problematische ontsluiting’, ofwel de te verwachten verkeersdrukte. Het zou niet verstandig zijn ‘een plan door te drukken dan op zoveel verzet blijkt te stuiten’.
Ook aan de Leusderweg heb je omwonenden en ook daar strijden zij tegen bouwplannen. Met succes: op het voormalige manegeterrein zullen, naar het zich laat aanzien, niet tachtig maar 47 woningen verrijzen. Tot deze reductie werd besloten nadat de betrokkenen mochten aanschuiven bij een ‘samenwerkingstafel’.
Een triomf van de Amersfoortse burger, die de hoge heren toch maar mooi de les leest? Of een overwinning van een kleine groep omwonenden die ten koste gaat van de woningzoekenden? En tevens een blamage van de reguliere politiek, die het kennelijk niet voor het zeggen heeft?
Zo halen we die 13.000 huizen niet
Jeroen Bulthuis (GroenLinks) verzuchtte naar aanleiding van deze samenwerkingstafel: ,,Dit is echt een voorbeeld van ‘operatie geslaagd, patiënt overleden’.
Alex Engbers (CDA) legde het nog eens rustig uit op de wijze predikantentoon die hij voor dit soort overdenkingen reserveert. ,,Er moeten 13.000 woningen komen. De ruimte is beperkt. Maar komen die er niet, dan worden de huizen onbetaalbaar. Wij raadsleden gaan geregeld de stad in en spreken in alle wijken met de bewoners. Veel mensen schrikken als je begint over bouwplannen. Misschien kunnen we begrip kweken door te spreken over de noodzaak van grootschalige woningbouw, en door te laten zien welke projecten in andere wijken wél van de grond komen. Als alle inspraaktrajecten zo verlopen, halen we die 13.000 écht niet.’’
Je zou bijna kunnen denken dat menige Amersfoorter helemaal niet zit te wachten op die woningen. Er gaan inderdaad stemmen op om af te zien van grootschalige bouwactiviteiten. In juni 2017 hield Peter de Langen een betoog namens de Samenwerkende Groeperingen Leefbaar Amersfoort.
Voorzitter De Langen, ooit twaalf jaar raadslid namens D66, voorzag dat de vraag naar woonruimte wel eens kan tegenvallen. Hij bracht de tijd in de herinnering dat de bordjes met ‘Te Koop’ zich aaneenregen in Vathorst. Dat was niet zo lang geleden: de eerste jaren na de crisis die inzette in 2008.
Ik ging er als verslaggever voor het AD destijds heen en inderdaad: hele straten waren uitgestorven. Het leek wel Tsjernobyl.
Het onderwerp van discussie was die avond de geplande megawijk Bovenduist, ofwel Vathorst-West. De Langen had natuurlijk een punt, maar het tekort aan bijvoorbeeld sociale huurwoningen valt ook niet te ontkennen. De ooit moeilijk te slijten rijtjeshuizen in Vathorst bevonden zich in een andere prijsklasse.
Het college kwam dit jaar met het plan ‘Langs Eem en Spoor’: een vijftal terreinen waar nog ruimte is om te bouwen. Het gaat van de Wagenwerkplaats tot aan het Eemplein. Ruimte genoeg voor drieduizend woningen.
Ook hier valt weer wat tegenin te brengen. De rotonde De Nieuwe Poort kan de drukte nu al niet aan, en die drukte zal alleen maar groter worden. Voorts dreigt in de aangrenzende woonwijken Soesterkwartier en Jeruzalem/Jericho ‘gentrificatie’ ofwel het verschijnsel dat ze zó gewild worden, dat de prijzen stijgen en de oorspronkelijke, minder bemiddelde bewoner wordt verdreven.
Ook dit zijn serieuze argumenten.
Maar intussen kijken hele massa’s smachtend uit naar het moment dat die huizen er eindelijk zijn. Iedereen wil dat Amersfoort bewoonbaar en betaalbaar blijft. Er dient dus te worden gebouwd en al die woningen moeten toch érgens komen. ,,Je móet wat’’, verzuchtte het voormalige raadslid Koos Voogt (VVD) in alwéér een bouwdiscussie, kort voor zijn vertrek vorig jaar.
Inderdaad, we moeten wat.