Amersfoort is een stad met vele tegenstrijdige gezichten. De stad heeft wijken, waar zelfs de Japanners op af komen. Er zijn ook wijken, waar een Eskimo nog niet gezien wil worden. De stad is uitgeroepen tot de groenste stad van Nederland. Maar evenzo vrolijk sneuvelen er vele bomen voor een prestigeproject. Het stadsbestuur liet de koningin opdraven om het Armandomuseum feestelijk te openen. Voor het stadsbestuur nu de opgave om het Armando-onderwerp op een fatsoenlijke manier van de agenda af te voeren - als dat nog kan. Het besturen van een stad blijft passen en meten. Een beetje naar links een beetje naar rechts. Teniet doen wat in een vorige bestuursperiode gebeurd is; nieuwe projecten opstarten met een langer leven dan één bestuursperiode.
In de periode dat de StadsGalerij nog domicilie had in de Observant (van 2001 tot voorjaar 2007) heb ik een tentoonstelling georganiseerd met werk uit de collectie van de gemeente Amersfoort. Ten stadhuize noemde men de collectie geen collectie. Dat zou maar (financiële) verplichtingen opleveren ten aanzien van beheer en onderhoud. Daar hadden de verantwoordelijken geen trek in. De consequenties van die houding bleek mij ras. Er was wel ergens een lijst, maar die was niet compleet. Op de lijst stond ook wel aangegeven waar het kunstwerk was; in de meeste gevallen was dat fictief. Het werk was allang ergens anders naar toe verhuisd. Tot aan de huiskamer van een ambtenaar aan toe. De opslag in de kelders was er niet een van: mwah, zet mijn kunst maar daarbij. Veel spitwerk leverde toch voldoende materiaal op om een mooie expositie te maken. Want er zit interessant werk in de collectie.
Ambtelijk was men wel blij met het verzoek. Het zorgenkindje, want zo mag de collectie best genoemd worden, kreeg weer aandacht en intern ontstond er beweging om op zijn minst de administratie op orde te krijgen. De expositie kreeg een paar jaar later een vervolg. Voor een van de laatste tentoonstellingen in de Observant - de StadsGalerij bracht geen geld op en de ruimte moest volgens de toenmalige wethouder geld opleveren, dus exit StadsGalerij - trok de StadsGalerij Hans Suasso aan als curator voor een tentoonstelling. Hij mocht neuzen op de inventarislijst van de gemeente en daar werk uit kiezen voor zijn tentoonstelling. En opnieuw lukte het om een interessante expositie in te richten.
Amersfoort heeft een collectie, en die mag ook best zo genoemd worden. Dat blijft niet alleen beperkt tot oude meesters en schenkingen zoals de Armandocollectie of de tegenwoordig eveneens kostbare Escher verzameling. De gemeente heeft een ruime erfenis uit de BKR-periode. Na die periode heeft de stad een kunstaankoopbeleid gehad, evenals een opdrachtenserie voor fotografie. Het aankoopbeleid van de gemeente ligt nu al jaren stil, de kunst in de openbare ruimte even buiten beschouwing latend. Het stadsbestuur koopt al jaren niet of nauwelijks aan, laat staan dat de incidentele aankopen passen binnen een helder beeld omtrent collectievorming en -beheer. Het stadsbestuur heeft voor de volgende oplossing gezorgd: het oude werk gaat in bruikleen bij Flehite. Beheer en opslag zijn voor rekening van Flehite. Het resterende werk is in tweeën gesplitst: een (inhoudelijk) waardevolle kerncollectie en een werkplekcollectie. De kerncollectie is alleen op openbare plekken te zien, zoals de gangen in het stadhuis, en op de kamers van de wethouders. Het resterende deel is bestemd voor de kamers van de ambtenaren. Deze keuze is in 2013 gemaakt met de zegen van het college.
Naast deze kunst is de gemeente eigenaar van kunst in de openbare ruimte. Dit betreft oudere beelden die direct door de stad zijn gekocht, of aan de stad zijn geschonken. Van latere datum zijn de werken die met de 1,5% regeling zijn gekocht. Dat is de wettelijke verplichting om bij grote openbare werken 1,5% te besteden aan kunst. (Tegenwoordig ligt dit percentage niet meer vast; het varieert per bouwsom, er is geen wettelijke verplichting vanuit de overheid, in de meeste steden is geen percentage regeling meer van toepassing. Zelfs niet meer in Amsterdam. Utrecht, Den Haag en Zoetermeer zijn nog gemeentes waar deze regeling in tact is. En de regeling voor rijksgebouwen ligt nog vast.) Op dit gebied is het op dit moment ook wat stilletjes. Alsof de regeling in de vergetelheid is geraakt. Voor zover ik weet is er geen folder beschikbaar met een vermelding van al deze openbare kunstwerken, of wordt het publiek anderszins geattendeerd op het werk. In de online krant ‘In de buurt’ besteedt men - op eigen initiatief dacht ik - wel aandacht aan deze kunstwerken.
De samenleving is vol in discussie over waar het geld voor kunst vandaan moet komen. Particulieren zouden meer kunst moeten kunnen kopen of huren. Er klinken pleidooien voor een hernieuwd mecenaat. De overheid erkent het grote belang van kunst voor de samenleving, maar vindt dat ook andere organisaties en particulieren hun deel moeten nemen. Ik wil in deze discussie nu geen stelling nemen. Wél vind ik, dat een overheid die waarde hecht aan kunst en een levendig kunstenklimaat, op zijn minst ook vorm moet geven aan goed ambassadeurschap. Een onderdeel daarvan is: laten zien dat de overheid zelf waarde hecht aan de eigen collectie. Door die collectie goed te beheren, door hem te laten zien. En wellicht toch ook uit te breiden. En het zou de Amersfoortse kunstenaarsgemeenschap goed doen, als het beleid dan niet blijft steken bij dure Eschers en gerehabiliteerde Armando’s, maar ook de nodige aandacht besteedt aan Amersfoortse beeldend kunstenaars.
Nb.
De StadsGalerij is voortgekomen uit de Staalkaart Amersfoortse Kunstenaars
Van 2001 tot 2007 had de StadsGalerij de ruimte in de Observant
van 2007 tot en met 2009 in het voormalige kantoor van de Zonnehof
van 2010 tot en met zomer 2012 beschikte de StadsGalerij over een anti-kraak ruimte aan de Leusderweg
vanaf mei 2013 kon de StadsGalerij de kamer van de wethouder Pim van den Berg als dependance gebruiken. Dit is tot op de dag van vandaag het geval: de wethouder met kunst in de portefeuille stelt de kamer ter beschikking van de StadsGalerij
De kerncollectie bestaat uit 544 werken, waaronder belangrijke cultuurhistorische werken zoals het Gezicht op Amersfoort van Mathias Withoos en Het Laatste Oordeel van Jacob van Campen. Ook de gemeentelijke Armando collectie (21 werken) behoort er toe, een serie werken van MC Escher en een representatief overzicht van hedendaagse Amersfoortse kunst. De geschatte economische waarde: € 2.700.000,-.
Zie Raadsinformatiebrief 2013-16