3 reacties

Amersfoort heeft voor ruim 81 mln aan hypotheken ambtenaren uitstaan

door Siem Eikelenboom
13 september 2018om 10:28u

Het hoofd van de afdeling Veiligheid en Wijken heeft er een. Ook de directeur van het Archief Eemland. En het voormalige hoofd van de afdeling Belastingen. Zij en met hen nog 529 andere (oud)ambtenaren van Amersfoort hebben een hypotheek van de gemeente Amersfoort. Op de peildatum 13 augustus had de gemeente voor een totaalbedrag van ruim 81 miljoen euro aan hypothecaire leningen uitstaan. Dat blijkt uit onderzoek van De Stadsbron.

Het behoorde eind vorige eeuw tot de secundaire arbeidsvoorwaarden bij veel overheden: een voordelige hypotheek voor de eigen ambtenaren. Meestal lag de rente op dit soort hypotheken iets lager dan de markt en kon extra aflossen boetevrij geschieden.

Ook de gemeente Amersfoort was zo aardig voor de eigen ambtenaren. Op het hoogtepunt hadden maar liefst 759 ambtenaren en oud-ambtenaren een door de gemeente verstrekte hypotheek. De totale hypotheekportefeuille had op 1 januari 2009 een omvang van ruim 162 miljoen euro verdeeld over 1866 hypotheken. Het hoge aantal hypotheken wordt verklaard door het feit dat sommige ambtenaren meerdere gemeentelijke hypotheken hadden genomen. De rentes op de drie door De Stadsbron gevonden hypotheken bedroegen 3,6% (in maart 2006), 4,5% (in augustus maart 2006) en 5% (in mei 2002).


KRITIEK

Rond de eeuwwisseling kwam er steeds meer kritiek op die gemeentelijke hypotheekverstrekking. Hypotheken worden normaliter verstrekt door een bank en een gemeente is geen bank. Daarom werd in 2001 de wet Fido (Financiering decentrale overheden) ingevoerd. Die moest paal en perk stellen aan overheden die bankje speelden.

Toch werd in deze wet het verstrekken van hypothecaire leningen niet direct expliciet verboden. Wel liet minister Remkes van Binnenlandse Zaken in 2002 weten bankieren door gemeenten ongewenst te vinden. Uiteindelijk was het staatssecretaris Bijleveld die daadwerkelijk een einde maakte aan deze hypotheken. Met ingang van 1 januari 2009 werd het gemeenten verboden nog langer hypotheken aan de eigen ambtenaren te verstrekken. De tot en met die datum verstrekte hypotheken mochten blijven bestaan.

Om hoeveel gemeenten en hoeveel leningen het  in januari 2009 ging, is nooit bekend geworden. Er is geen instantie, ook het ministerie van Binnenlandse Zaken niet, die dit centraal heeft bijgehouden. Maar met 1886 verstrekte hypotheken moet Amersfoort tot de top van de gemeentelijke hypotheekverstrekkers hebben behoord.

BRABANTSE REL  

In februari 2013 werd bekend dat de Friese gemeente Dongeradeel (25 duizend inwoners) nog voor 6,9 miljoen euro aan hypotheken had uitstaan bij 120 (ex)ambtenaren. En begin dit jaar ontstond in de Brabantse gemeente Geldrop-Mierlo een rel toen bleek dat daar nog voor 11 miljoen euro uitstond bij (oud)ambtenaren. De lokale politici wisten daar niets van. Ook wist niemand dat die leningen de gemeente een kostenpost opleverden van een half miljoen euro per jaar aan rente.

Maar lang niet alle gemeenten speelden bankje. Een rondvraag van De Stadsbron bij andere Utrechtse gemeenten als Utrecht, Vleuten-De Meern, Soest en Leusden leert dat daar amper hypotheken zijn verstrekt. In Utrecht en Leusden geen een. Soest heeft momenteel nog twee hypotheken lopen waarvan er een dit jaar afloopt. Vleuten-De Meern, recent ingelijfd bij Utrecht heeft er nog dertien lopen. Een grote gemeente als Rotterdam heeft nooit aan de rage om hypotheken te verstrekken meegedaan, meldt een woordvoerder.

Amersfoort heeft dus niet alleen veel hypothecaire leningen verstrekt, opmerkelijk is ook dat er op dit moment nog zoveel leningen uitstaan. Voor een bedrag van ruim 81 miljoen euro. Om precies te zijn 81.047.229,52 (op peildatum 13 augustus 2018). Verdeeld over 532 ambtenaren waarvan 282 voormalige medewerkers.


Een belletje naar het hier eerder genoemde Dongeradeel leert dat in die gemeente het aantal (ex)ambtenaren met een hypothecaire lening fors is teruggedrongen. Van 120 naar vijf. Hoe kan dat? ‘Ambtenaren hebben destijds de mogelijkheid gekregen om hun lening over te sluiten onder gunstige voorwaarden, zonder boeteclausule. Dit was erg aantrekkelijk door de lage rentes. Het is niet overgeschreven naar een instelling. Iedereen mocht zelf weten naar welke bank de lening zou worden overgesloten’, zegt een woordvoerder. Uiteindelijk zijn er maar vijf ambtenaren geweest die hun hypotheek niet wilden oversluiten en die bij de gemeente Dongeradeel zijn gebleven. 

Voert Amersfoort ook zo'n actief beleid om ambtenaren aan te moedigen hun hypotheek over te sluiten? 'In Amersfoort zijn geen collectieve afspraken of acties geweest, behalve een hypotheekmarkt waar diverse hypotheekverstrekkers zich hebben kunnen presenteren', meldt een woordvoerder. ' Momenteel is er een extra medewerker actief, mede om (gewezen) medewerkers te helpen bij hun zoektocht op de hypotheekmarkt.' 

AMERSFOORT BLEEF HYPOTHEKEN VERSTREKKEN

Een derde punt dat opvalt in Amersfoort is dat sommige hypotheken nog laat zijn verstrekt. Hoewel begin deze eeuw een discussie losbarst of overheden wel moeten bankieren, geeft Amersfoort in 2006 nog zeker twee hypotheken aan topambtenaren. Een van zes ton en een van bijna vier ton. Hoeveel hypotheken Amersfoort nog na 2001 heeft verstrekt is onbekend.

De hypothecaire leningen zijn voor overheden een schadepost. Terwijl ambtenaren in de meeste gevallen een relatief lage rente betalen en boetevrij extra mogen aflossen, moesten de gemeenten het geld voor die hypotheken op hun beurt weer lenen bij de Bank Nederlandse Gemeenten. Daar staat rente tegenover. Hoeveel Amersfoort jaarlijks aan rente voor de uitstaande hypotheken betaalt, kan de gemeente niet aangeven. 'De financieringsbehoefte, die voortvloeit uit het verstrekken van hypothecaire geldleningen aan ambtenaren, is meegenomen in de totale financieringsbehoefte die jaarlijks afgedekt moet worden op de geld- en kapitaalmarkt met lange- en kortlopende leningen. 'Wij kunnen dan ook geen een op een koppeling maken met de hypotheekportefeuille', meldt een woordvoerder.

In een reactie laat de gemeente aan De Stadsbron weten dat de financiering van de hypotheken is afgedekt. De rente is meegenomen in de totale financieringsbehoefte die jaarlijks wordt gedekt met lang- en kortlopende geldleningen. ‘Omdat geen nieuwe leningen worden verstrekt is er geen noodzaak om hiervoor opnieuw geld te lenen’, zegt een woordvoerder.

In de gemeente Geldrop-Mierlo bleek de hoeveelheid uitstaande hypotheken en de complete hypotheekschuld niet in de gemeentebegroting terug te vinden. De verantwoordelijke wethouder stelde in de raad die kritiek onterecht te vinden. Het bedrag stond er wel in, maar als onderdeel van de totaalbedragen. Ook in de Amersfoortse begroting van 2018 zijn de uitstaande hypotheken niet als zelfstandige post terug te vinden.

bijsluiter

Siem Eikelenboom is zelfstandig onderzoeksjournalist. Hij is verbonden aan De Stadsbron en onderzoeksplatform Follow The Money. Hij is bereikbaar via siemoom@gmail en siem.eikelenboom@ftm.nl Telefoonnummer 06-51190939

bronnen

Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van het Kadaster. Verder is er veelvuldig mail- en telefonisch contact geweest met de gemeente Amersfoort. Daarnaast is gebeld met de gemeentes Dongeradeel, Rotterdam, Utrecht, Leusden en Soest.

(maak u bekend met uw volledige naam)

opmerkingen

Steun de Stadsbron!

U steunt ons met een gift via IDeal al met een bedrag vanaf 2 euro per artikel.

Draag bij!