Stichting Bootvluchteling vroeg me of ik als vrijwilliger medisch werk zou willen doen in het vluchtelingenkamp Moria op Lesbos. Als arts (ex-tropenarts, ex-huisarts) en als mensenrechtenactivist voelde ik daar wel voor. Het is daar immers de ‘grens van Europa’, waar vluchtelingen vastlopen op hun vluchtpoging naar Europa, mede dankzij de Turkije-deal.
In juli van dit jaar ben ik voor twee weken naar Lesbos vertrokken. Nu ben ik terug voor een periode van drie weken. Ik doe, net als de vorige keer, periodiek verslag van mijn belevenissen in de Stadsbron.
Zahra hoopte op een bewijs van zwangerschap
Zahra komt met haar vriendin, die haar ondersteunt omdat ze te zwak is om zelf te lopen. Ze gaat op de onderzoeksbank liggen en de vriendin doet vrijwel geheel namens haar het woord. Zahra komt uit Afghanistan en is met haar man op de vlucht voor de Taliban via Iran en Turkije naar Lesbos gekomen.
Met behulp van een mannelijke Farsi-tolk is de communicatie goed.
Haar klacht blijkt te zijn dat ze al drie maanden niet ongesteld is geweest en dat een zwangerschapstest tot haar grote teleurstelling negatief was. Bij oriënterend onderzoek is er geen reden voor een lichamelijke oorzaak van haar zwakte. Was het dan de teleurstelling van het niet-zwanger zijn? Of de ongerustheid van het uitblijven van de menstruatie?
Een bewijs van zwangerschap, dat is waar Zahra op gehoopt had.
De vriendin lijkt te twijfelen, maar komt dan na mijn aandringen met een aanvulling. Het blijkt dat Zahra ruzie heeft gehad met een andere vrouw om haar niet-zwanger zijn. Ruzies komen in een zo overbevolkt kamp als Moria snel en vaak voor. De vrouw met wie Zahra ruzie had, heeft haar uitgescholden vanwege haar niet-zwanger zijn, in het bijzijn van andere vrouwen. Zo uitgescholden te worden is een grote belediging en een poging haar uit te sluiten van de andere vrouwen. Niet zwanger zijn of kunnen worden, is een enorm taboe in Afghanistan en kan leiden tot uitsluiting en verstoting.
Ook hier in Moria kan dat al een probleem voor haar en haar familie zijn.
Mijn tolk bevestigt ook dat dit een groot taboe is.
Als ik aan Zahra en haar vriendin laat weten dat ik begrijp dat het voor haar een groot probleem en verdriet is, merk ik dat dat wel gewaardeerd wordt, maar ook komt er de vraag: wat nu?
Ik geef uitleg dat de menstruatie bij veel vrouwen die in zeer stressvolle omstandigheden leven, uit kan blijven, soms heel lang, maar dat die uiteindelijk weer op gang komt. Ze mag bij verder uitblijven van de menstruatie later voor een nieuwe test terugkomen.
Een schrale troost, maar ze kan ermee leven.