Beste Kiki
Mijn politieke verstand is te gering om vanuit de zijlijn een goed advies te geven over het nieuw te vormen college in Amersfoort.
Op één beleidsonderdeel durf ik wel wat uitspraken te doen: het onderdeel kunst, in het bijzonder de beeldende kunst. D66 levert sinds 2010 de wethouder die cultuur onder de hoede heeft. Kunst valt daaronder, maar is sinds jaar en dag niet als apart beleidsterrein benoemd. Bij de benoeming van de wethouder met cultuur in de portefeuille heeft kennis van de kunstensector nooit een grote rol gespeeld. Bij politieke buitenstaanders zoals ik leeft eerder de opvatting dat het beleidsterrein van de kunsten als een soort restpost naar de een of ander toegeschoven wordt. De politieke partijen echt betrappen op visie op de kunst? Ik vind dat lastig. (Ik durf dat zo te stellen omdat ik jarenlang samen met Harmen Zijp de partijprogramma’s bekeken heb op het gebied van de kunsten - zie www.maarwaaromdan.nl en voor de afgelopen verkiezingen www.destadsbron.nl )
Kunstconsumptie
De uitvoerend (beeldend) kunstenaar heeft zich de afgelopen jaren nooit mogen verheugen in politieke aandacht, laat staan in een positieve, stimulerende aandacht. Amersfoort heeft aandacht voor kunst binnen het kader van de Basis Infra Structuur (BIS). Alles wat daar buiten valt krijgt weinig tot zeer weinig aandacht. De BIS is hoofdzakelijk gericht op de kunstconsumptie - musea, schouwburg, concertzalen, festivals - en de amateuristische kunstbeoefening via Scholen in de Kunst. Initiatieven die op de lange termijn bijdragen aan een energiekvol productieklimaat in Amersfoort vallen niet onder de BIS. (En natuurlijk, de gelden die naar de BIS gaan komen ten dele ook ten goede aan de uitvoerend kunstenaars. Maar dat is in verhouding een schijntje. Bovendien zijn het hoofdzakelijk de uitvoerend kunstenaars van buiten de stad die er van profiteren.)
Er is in Amersfoort geen lange termijn visie op de betekenis van een energiek productieklimaat. Er zijn wel verschillen binnen de verschillende sectoren. Zo biedt Fluor structureel een podium aan lokaal talent. Zo’n podium voor de beeldende kunst is er niet of nauwelijks. Amersfoort in C is gericht op een plek in het nationale - en het liefst ook internationale - circuit. Deze organisatie heeft geen echte plek voor de lokale producties, dan wel een stimuleringsprogramma om de lokale producties op te krikken. (Dankzij rijkscoronageld is er nu een eerste gat gedicht in de collectievorming in de stad; Amersfoort in C heeft besloten om eigenstandig te gaan proberen om de collectievorming beter bij te houden. Het is een beginnetje.)
Het Rietveldpaviljoen heeft de afgelopen periode gefunctioneerd als podium voor de fotografie, met in het kielzog als podium voor beeldende kunst. Het is evenwel tijdelijk. Wie het rapport over het paviljoen leest dat onder verantwoordelijkheid van de wethouder uitgekomen is, wil ik vragen zich voor te stellen wat het betekent voor het concrete programma in de toekomst. Wie een beetje voorstellingsvermogen bezit en beschikt over voldoende realiteitszin, zal bemerken dat de plannen voor het paviljoen geen stimulans betekenen voor de lokale kunstenaars en het lokale productieklimaat.
Hond in de pot
De financieringsvoorwaarden voor activiteiten van en voor beeldend kunstenaars impliceren ook de hond in de pot. Enerzijds is er de voorwaarde vanuit de gemeente om de kunstenaars te betalen conform de fair practice code. Terecht. Maar gelijktijdig heeft de gemeente de eis dat 40% van het begrotingsbedrag door de organisatoren van de activiteit opgehoest moet worden.
Jarenlange ervaring heeft me geleerd dat sponsoring van lokale kunstenaars en kunstenaarsinitiatieven in Amersfoort vooral en hoofdzakelijk gebeurt met sponsoring in natura - gratis beschikbaar stellen van ruimte, apparatuur, menskracht et cetera. Sponsoring in euro’s is er niet bij.
De gemeente erkent echter de sponsoring in natura niet als sponsoring, en deze vorm kan dus niet meegerekend worden in de genoemde 40%. Dit is voor een uitvoerend beeldend kunstenaar een zure situatie. Regel je als kunstenaar een gratis ruimte voor je activiteit - een expositie, performance of whatever - dan geldt dat niet als sponsoring. Kom je bij een ruimte waar de gemeente bemoeienis mee heeft - bijvoorbeeld het Rietveldpaviljoen - dan moet je een stevige huur betalen en je moet maar afwachten of het paviljoen je de ruimte gunt. Zo kunnen bijvoorbeeld individuele kunstenaars daar niet terecht.
Verbeeldingskracht
Beleidsmatig is de verwachting van vele bestuurders bij beeldende kunst dat het een economische bijdrage levert aan de stad. Vanuit de optiek van kunstconsumptie is dat nog deels te begrijpen. Maar het produceren van kunst heeft vooral te maken met het produceren van verbeeldingskracht. Dat laat zich niet zomaar vertalen in bezoekersaantallen en geld. Daar gaat het ook niet om. Om maar een pijnlijk voorbeeld te noemen. Het werk van Armando wordt lang niet door iedereen gewaardeerd en is zeker ook in een bepaald opzicht controversieel. Maar één ding is duidelijk: het werk van Armando is gebonden aan het doorgangskamp Amersfoort en WOII. Zijn werk moet niet getoond worden omdat het grote aantallen mensen naar de stad trekt. Zijn werk moet getoond worden omdat het de mensen aanzet om na te denken over de verschrikkingen van oorlog, over mens- en vijandbeeld, over…
Oorlog en vrede is natuurlijk een actuele kwestie. Maar hoe ziet de nieuwe generatie kunstenaars de wereld? Waar leggen zij de vinger op? Om dat in beeld te krijgen heb je natuurlijk wél een lange termijn beleid nodig dat de productie van nieuw werk mogelijk maakt. En dat ontbeert Amersfoort.
Welnu, beste Kiki, wat zou het fijn zijn als er nu een wethouder zou komen die de prioriteiten verlegt naar de uitvoerende kunstenaar in de stad. Een wethouder die meer belang hecht aan de verbeeldingskracht, dan aan de drommen die voor de deuren van de kunstconsumptiehuizen staan.
Met vriendelijke groet
Ron Jagers