Het college gaat door met de Westelijke Ontsluiting (WO). Dit is dinsdagochtend 14 december besloten. Uit het collegebericht aan de raad blijkt, dat het project inmiddels is begroot op minimaal 86,9 miljoen euro. Er is slechts dekking voor 68,3 miljoen op basis van toegezegde subsidies. Een tekort van 18,6 miljoen.
Het college meldt verder dat elke maand de kosten oplopen met 120.000 euro, vanwege de huidige hoge inflatie, marktwerking en de doorlopende projectkosten. Een eventuele nieuwe aanbesteding kan niet eerder worden gedaan dan na de zomer 2022, ver na de verkiezingen.
Al ruim tien jaar is de WO het meest besproken project in Amersfoort. Er viel al eens een college over en dit jaar stapte de meest betrokken wethouder op. De basis werd gelegd met een subsidiepot vanuit het rijk en provincie, genaamd VERDER, bedoeld om verkeerskundige knelpunten op te lossen. Het toenmalige college bedacht zich geen moment en deed een aanvraag om het vermeende knelpunt aan de westkant van Amersfoort op te lossen. Er werd 60 miljoen euro ter beschikking gesteld, zonder de verplichting van een eigen bijdrage van de gemeente. Na het uitwerken van diverse varianten bleek het project financieel niet haalbaar voor het toegezegde bedrag. Gelukkig waren er nog meer subsidiepotjes, die in totaal 8,3 miljoen opleverden. Dit geld moest wel specifiek besteed worden, namelijk voor het realiseren van de ongelijkvloerse kruising op de plek van de spoorwegovergang. Eventueel reeds verkregen subsidie (op dit moment 3,7 miljoen euro) moet worden terugbetaald als dit niet wordt gerealiseerd.
Tekort van 11 miljoen
Als het bestemmingsplan na procedures bij de Raad van State onherroepelijk is geworden, begint de gemeente met de kap van de eerste 1.500 bomen van de ruim 3.800 die er voor dit project gekapt moeten worden. Vervolgens mislukt de aanbesteding omdat geen aannemer zich voor het beschikbare bedrag aan dit project wil wagen. Analyses leren dat het tekort op de aanbesteding ongeveer 11 miljoen euro is, bovenop het bedrag van 68,3 miljoen. Ten opzichte van het oorspronkelijke begroting van 60 miljoen is er al 19,3 (11+8,3) miljoen bijgekomen, dat is 32%. Uit de laatste informatie van het college blijkt het echter niet 11 miljoen te zijn, maar zelfs al 18,6 miljoen. En dat maakt dat het totale bedrag nu 86,9 (60+8,3+18,6) miljoen is. Dat is ten opzichte van de oorspronkelijke begroting van 60 miljoen een overschrijding van 26,9 miljoen (45%). En dit is nog steeds alleen maar de begroting. De gemaakte kosten tot nu bedragen 27,7 miljoen (stand 3e kwartaal 2021).
De werkzaamheden liggen stil, zoals op de plek van het inmiddels gesloopte restaurant bij de spoorwegovergang.
Hoe nu verder met de financiën? Bij het rijk klopte de gemeente tevergeefs aan voor een aanvullende subsidie. Wel toonde de staatssecretaris zich bereid tot een garantstelling van 5 miljoen op voorwaarde dat de provincie en de gemeente dat ook doen. In feite betekent dat dat de gemeenteraad bereid moet zijn om er nu wel eigen geld in te steken. Tot op heden is de gemeenteraad daartoe niet bereid. Het rijk opperde verder de suggestie van subsidies bij de Europese Unie.
Het college gaat vervolgens samen met ProRail een subsidie aanvragen bij de Europese Unie. Die aanvraag bestaat uit twee delen. Volgens het college zou dit een kansrijke route zijn, omdat Amersfoort deel uitmaakt van de North Sea – Baltic route. Of deze aanvraag kans van slagen heeft, is zeer de vraag. Voor deze route komen ook twee andere tracés in aanmerking: de Twentekanaallijn en de Noordtak Betuwelijn van Zevenaar naar Hengelo. Het is dus maar de vraag hoe kansrijk het toekennen van deze subsidie is. De spoorgoederensector zelf zet in haar recente Marktvisie Ambitienetwerk Spoorgoederen vol in op de Noordtak Betuwelijn-route.
Onrust
Deze subsidieaanvraag leidt tot onrust. Betekent dit dat er dan onder meer ’s nachts extra treinen gaan rijden? Er wordt zelfs een petitie gestart met inmiddels 1080 ondertekeningen. Prorail heeft kortgeleden 2 miljoen toegezegd gekregen van de Europese subsidie, een deel dat bestemd is voor onderzoek. Maar dit geld kan volgens ProRail niet besteed worden, omdat de gemeente het project 'on hold' heeft gezet in afwachting van het antwoord op de eigen subsidieaanvraag van de gemeente bij Europese Unie. Risicovol, aldus de spoorwegnet-beheerder, omdat deze benadering 'negatieve consequenties kan hebben voor zowel de eerste als de tweede subsidie aanvraag'.
ProRail vraagt in feite of de gemeente financieel risico op zich wil nemen. Die bereidheid is er bij de gemeenteraad niet, zo is ook in het collegeakkoord vast gelegd: geen geld naar de WO uit de eigen gemeentelijke begroting. Wordt er voor de verkiezingen geen extern geld gevonden, dan zal een volgend college met oplossingen moeten komen.
Argumenten aangescherpt
De argumenten voor de aanleg van de WO zijn aangescherpt, duidelijk met de bedoeling om geld los te krijgen in Den Haag. Wat van oorsprong een verkeerstraject was om de snelheid op de WO vast te houden, wordt nu beschreven als een traject dat nodig is als buitenring van Amersfoort, noodzakelijk voor de groeiambities van de stad.
Het college gebruikt ook de autoluwe Stadsring als argument. Een project dat de komende decennia niet tot uitvoering komt vanwege de hoge kosten. Gesuggereerd wordt dat de buitenring nodig is om überhaupt de autoluwe Stadsring mogelijk te maken. Een echte onderbouwing daarvan ontbreekt. Het is geen logische route. Ook is niet onderzocht of het verkeer als gevolg van de autoluwe Stadsring andere wijken van Amersfoort zal gaan belasten.
Het aantal passerende treinen groeit, stelt de gemeente.
Een ander steeds gebruikt argument is het groeiend aantal treinen. Er wordt nu door het college zelfs gesproken van 18 tot 22 treinen op piekmomenten. Ook dit argument is niet onderbouwd. Op 23 juni 2017 heeft ProRail het baanvak Amersfoort-Utrecht, inclusief beide stations Amersfoort en Utrecht, overbelast verklaard. Er kunnen dus geen treinen bij op dit traject.
De vraag is of de raad het collegebericht op de agenda gaat zetten. Gezien alle verstrekte, soms tegenstrijdige, informatie is daar alle reden voor.
De Raad van State
De WO stond donderdag 16 december op de agenda van de Raad van de State. Er worden twee onderwerpen besproken.
1) Belangenverenigingen en direct betrokken bewoners hebben een aanvraag bij de gemeenteraad ingediend om het bestemmingsplan WO te herzien. De gemeenteraad heeft besloten om dat niet te doen. Daartegen is beroep aangetekend bij de Raad van State.
2) Dezelfde partijen hebben hoger beroep aangetekend tegen een besluit van de bestuursrechter in Utrecht. Deze rechter heeft aangegeven dat het niet nodig is om een ontheffing te geven in het kader van de Wet Natuurbescherming voor de bescherming van de dassen. Het argument hierbij is dat die ontheffing niet is aangevraagd en daarom hoeft de provincie daarover geen oordeel te hebben.
Bij het eerste punt worden o.a. het verkeersmodel, de financiële onderbouwing en de stikstofproblematiek besproken.
Elk verkeersmodel vanaf 2004 tot 2014 voorspelt een enorme groei, de feiten geven echter steeds minder groei te zien. Belangengroeperingen en bewoners betogen dat daarmee de nut en noodzaak voor deze weg is vervallen. Ook de overige beroepsgronden worden onderbouwd met een aantal onderzoeken. De gemeente blijft bij de eerdere standpunten en geeft aan dat de gemeenteraad daarom besloten heeft het bestemmingsplan te handhaven. Tijdens de zitting bestoken partijen elkaar met jurisprudentie, eerdere uitspraken van de Raad van State, die hun betoog moeten ondersteunen.
Het tweede punt is een lastig onderwerp. De gemeente heeft voor een aantal beschermde diersoorten ontheffing gevraagd bij de provincie. Met zo’n ontheffing kun je de weg aanleggen, waarbij dan wel maatregelen moeten worden getroffen om die diersoorten te beschermen. De gemeente heeft bij die aanvraag echter geen ontheffing voor de dassen gevraagd. De provincie heeft daarom de dassen buiten beschouwing gelaten, met als redenatie wat niet is aangevraagd, hoeven wij niet te beoordelen.
De belangengroeperingen zijn van mening dat dit te kort door de bocht is en de provincie vanuit een actieve zorgplicht zelf de gemeente op de bescherming van de dassen had moeten wijzen.
Elke maand dat de bouw stil ligt, lopen de kosten op met 120.000 euro.
De bestuursrechter in Utrecht heeft de provincie gelijk gegeven. De belangenorganisaties vragen daarom de Raad van State om deze kwestie opnieuw te beoordelen. En dat de dassen bescherming nodig hebben, is inmiddels al gebleken. Er zijn minstens drie dassen doodgereden als gevolg van werkzaamheden bij de westelijke ontsluiting. De gemeente is hiervoor op de vingers getikt en heeft zelfs een last onder dwangsom opgelegd gekregen.
Over beide onderwerpen is uitvoerig gesproken, maar de uitspraak zal even op zich laten wachten. De Raad van State heeft al aangegeven de termijn van zes weken niet te halen. De kans is groot dat de uitspraak pas rond maart volgend jaar zal komen.
De WO wordt hiermee opnieuw inzet bij de verkiezingen op 16 maart. Partijen zullen zich moeten uitspreken: willen ze dit project dat steeds duurder wordt, door laten gaan? En zijn partijen bereid om er gemeentelijk geld in te steken en ten koste van welke andere ambities? En houden partijen zich aan de uitspraken die worden gedaan tijdens de verkiezingsdebatten?
Kortom dit worden spannende verkiezingen in Amersfoort.