Op 20 juni 2018 werd het Collegeprogramma definitief vastgesteld met als titel Samen aan de slag voor duurzame groei’. In de tekst staan pakkende uitspraken zoals ‘D66, VVD, GroenLinks en ChristenUnie kiezen voor ambitie, stabiliteit en uitvoeringskracht. Om de groei waar de stad voor staat, gericht te sturen en als stad aan te kunnen, is ambitie nodig’. En ‘Het werken aan de opgaven en uitdagingen doen we niet alleen maar samen met de raad en met de mensen in de stad’.
De vraag is natuurlijk of in de afgelopen vier jaar die ambitie en uitvoeringskracht bij grote thema’s zijn waargemaakt. Ik kan niet alles behandelen worden, dus heb ik een aantal thema’s gekozen die de aandacht trokken.
Het college van b&w, met de gemeentesecretaris links op de achtergrond, in de samenstelling van 2021. Bron Website Gemeente Amersfoort
Ruimtelijke ordening, Wonen
Op het gebied van de woonopgave waren in het coalitieakkoord forse ambities afgesproken. De ontwikkeling van de Kop van Isselt en de Hoef stonden bovenaan het lijstje. Vaart zetten achter de ontwikkeling voor wonen en werken op de Wagenwerkplaats stond eveneens hoog genoteerd. En een haalbaarheidsstudie naar woningbouw in Vathorst Bovenduist moest aantonen of en zo ja, onder welke condities daar gebouwd kan worden. De werkelijkheid is echter weerbarstiger. Voor de Kop van Isselt werd pas afgelopen dinsdag een ontwikkelkader vastgesteld. Over de Hoef is veel discussie en de Wagenwerkplaats is de afgelopen vier jaar niet verder gekomen. De onderzoeken voor Bovenduist lopen nog steeds. Wel is er een start gemaakt met woningbouw in het Podium in Vathorst.
Op 25 januari bracht het college een rapportage uit aan de raad over de woningbouwopgave. Juichend werd gemeld dat er 1321 woningen in 2021 waren opgeleverd. Dit bleek wel iets genuanceerder te liggen. Van die 1321 zijn er 200 tijdelijk (Amsterdamseweg) en zijn er 163 sociale woningen aan de voorraad onttrokken. Eerlijker was geweest om te zeggen, dat er 998 nieuwe en blijvende woningen in 2021 zijn bijgekomen. Vathorst levert de meeste woningen op, daarnaast ging het vooral om een aantal binnenstedelijke projecten in het kader van Amersfoort Vernieuwt en Hogekwartier.
Neemt niet weg dat de afgelopen jaren de aandacht wel heel erg gericht is geweest op het realiseren van meer woningen. De norm van 35% sociaal, zoals opgenomen in het coalitieakkoord, staat overeind.
Participatie
‘Het werken aan de opgaven en uitdagingen doen we niet alleen, maar samen met de raad en met de mensen in de stad’, stond er veelbelovend in het coalitieakkoord. Er is vorig jaar een nieuwe Participatiegids gemaakt waarin de spelregels opnieuw zijn geformuleerd. Bij een eerste evaluatie begin dit jaar bleek dat er nog wel gewerkt moet worden om deze gids goed te laten functioneren.
Bij diverse projecten is de ontevredenheid over de participatie groot. In Liendert voelt men zich nauwelijks gehoord en vreest men de grootschalige woningbouwplannen. In het Soesterkwartier heerst er onrust en voelt men zich niet serieus genomen. De veelbelovende co-creatie rond Park Schothorst ligt stil. Ook bij kleinere projecten lijkt het regelmatig niet goed te gaan. Sommige raadsleden roepen al vier jaar ‘participeren moet je leren’, maar écht samenwerken met de stad lijkt nog ver weg.
Duurzaamheid
Het coalitieakkoord was heel ambitieus en doelgericht. Bij alle portefeuilles moest het thema duurzaamheid een rol gaan spelen. Inmiddels wordt in elk raadsbesluit een passage opgenomen over de gevolgen voor de duurzaamheid. Eén van de meest vergaande doelen was om in minimaal vier wijken daadwerkelijk te starten met de overgang naar aardgasvrij wonen. Het is er niet van gekomen. Zelfs een plan om in de eerste wijk, Schothorst-zuid, een start te maken, werd in de laatste raadsvergadering van 22 februari, nota bene op initiatief van GroenLinks, van de agenda gehaald. Uit betrouwbare bron heb ik vernomen dat er geen meerderheid voor dit plan zou zijn.
Een ander doel was om inwoners via het duurzaamheidsloket en ontzorgteams te helpen bij het kiezen voor duurzaamheidsmaatregelen, zoals isoleren, aanleggen van zonnepanelen en verbouwen van de woning als dat nodig is. Daarin zijn wel wat vorderingen gemaakt. Er is een toekomstfonds voor duurzame ontwikkeling, dat bedoeld is voor initiatieven die bijdragen aan hergebruik van afval en grondstoffen, energiebesparing of het opwekken van duurzame energie. In 2021 zijn vier initiatieven gesteund met een bijdrage. Er is voor dit jaar maximaal € 200.000 beschikbaar. Volgens de gemeentelijke site hebben in de afgelopen jaren meer dan dertig initiatieven een bijdrage gehad. Bij het scheiden van de markt is er een subsidieregeling groene daken ingesteld, vanaf 15 maart 2022 (één dag voor de verkiezingen!) kunnen aanvragen worden ingediend.
Bron: AmersfoortDuurzaam.nl Foto Elke Blansdorf
Een omstreden plan in het coalitieakkoord was om in Vathorst Noord ‘een aantrekkelijk groen-recreatief gebied te combineren met goed ingepaste zonnevelden’. Daar is het nodige verzet tegen van omwonenden en het is niet verder gekomen dan een voornemen. Wel zijn twee andere zonneparken opgestart, een op de Maatweg en een bij de Hoevelaakse beek.
Over het inzamelen van gescheiden afval is de discussie weer losgebarsten. Moeten de burgers zelf vooraf scheiden, zoals nu het geval is, of moet er achteraf gescheiden worden? Het lijkt een verkiezingsitem te worden.
Mobiliteit, Verkeer
Verkeer is de afgelopen vier jaar een hot item geweest. In het coalitieakkoord stond: ‘De openbare ruimte zal meer ingericht worden voor voetgangers, fietsers en het groen. We kiezen voor een autoluwe binnenstad waar de voetganger voorrang heeft. Autoverkeer van buiten de stad zal meer verleid worden om te parkeren aan de rand van de stad. Forensen en bezoekers kunnen daar snel en makkelijk overstappen op een leenfiets, OV, elektrische deelauto of (op termijn) zelfrijdende shuttles’.
De autoluwe binnenstad is een feit, alleen de uitvoering en met name de handhaving blijft een punt van zorg. Dagelijks worden er op Twitter foto’s gedeeld van vastlopende auto’s.
Er zou voor de aansluiting van Vathorst op de A1 op constructieve wijze met Bunschoten geworden gezocht naar een goed tracé. Tot op heden is dat niet gelukt. Er is een tracé dat kans van slagen heeft, maar dat levert een groot financieel tekort op. Voor de Nieuwe Poort, zie https://www.destadsbron.nl/nl/Politiek_belicht_13_Nieuwe_Poort
Het meest besproken project was natuurlijk de Westelijke ontsluiting. In het coalitieakkoord stond: ‘we zullen eventuele overschrijdingen binnen het beschikbare budget opgevangen. Beheersmaatregelen om binnen budget te blijven zullen niet leiden tot het schrappen van fietsvoorzieningen of groencompensatie’. Inmiddels is de aanbesteding mislukt en het budget fors overschreden. De nieuwe gemeenteraad zal een besluit moeten nemen of er extra gemeentelijk geld aan dit project moet worden besteed. De verantwoordelijke wethouder Hans Buijtelaar (VVD) moest het veld ruimen en zijn opvolger Roald van der Linde (VVD) zoekt naar externe geldschieters.
Er is wel een fietsplan gerealiseerd. Er is veel gesproken over parkeernormen, deelauto’s en minder autogebruik. Bij nieuwbouwplannen wordt meer openbare ruimte benut, ten koste van de auto’s op maaiveld. Zie ook https://www.destadsbron.nl/nl/PolitiekBelicht7
Financiën
In het coalitieakkoord is afgesproken dat Amersfoort een solide financieel beleid voert en dat de financiële risico’s in voldoende mate zijn afgedekt door het beschikbare weerstandsvermogen. Een mooie graadmeter daarvoor is de reservepositie van de gemeente. De reservepositie is bedoeld om eventuele klappen op te vangen. We zien dat de reserve in totaliteit is teruggelopen van 90,2 in 2018 naar 59,7 miljoen euro in 2020 (bron jaarrekeningen gemeente Amersfoort).
Grafiek op basis van de jaarrekeningen 2018-2020.
Inmiddels is door het college aan het ambtelijk apparaat opdracht gegeven om een grootscheepse zoektocht te starten naar structureel veertig miljoen euro aan bezuinigingen, omdat er in ieder geval voor de huidige opgaven en ambities een bezuiniging van twintig miljoen nodig is. De verkenning wordt breed ingezet, waarbij er geen politieke en ambtelijke taboes zijn. De financiën staan behoorlijk onderdruk na vier jaar. En dat terwijl er geen oplossingen in zicht zijn voor de claim van Hans Vahstal, de eventuele bijdragen voor de Westelijke Ontsluiting, de kosten voor de Nieuwe Poort, de ontsluiting voor Vathorst Bovenduist, laat staan voor de ambities voor een groene Stadsring.
Conclusie
Het coalitieakkoord was heel ambitieus, maar de uitvoering daarvan is minder geslaagd. Er is op het gebied van de woningbouwopgave een start gemaakt, maar veel moet nog worden uitgewerkt. Op het gebied van verkeer zijn de grote projecten Westelijke Ontsluiting en ontsluiting Vathorst Bovenduist geen stap verder gekomen. Op het gebied van duurzaamheid staan de plannen pas in de startblokken en op het gebied van participatie is er behoorlijk winst te behalen. Financieel staat de stad grote bezuinigingen te wachten.
In deze analyse heb ik, zoals gezegd, vooral naar de grotere onderwerpen gekeken. En die wegen natuurlijk ook zwaar. Gelukkig is de stad de afgelopen jaren ook gewoon bestuurd. Op basis van die combinatie komt de coalitie wat mij betreft toch nog met een zes plus over de eindstreep.