Oppositievoeren in Amersfoort is niet makkelijk, coalitiepartijen willen graag de zaken zelf regelen. In Politiek Belicht 14 schreef ik dat de uitvoering van het coalitieakkoord te wensen overliet. Het is zaak voor oppositiepartijen om dat aan de orde te stellen en wijzigingsvoorstellen te doen.
Er zijn verschillende manieren van oppositie voeren. Je kunt constructief meedenken en hopen dat er bereidheid is om te luisteren of je kunt principieel oppositie voeren en jezelf als partij daarmee profileren. Hoe meer je focust op de inhoud, hoe groter de kans is dat er wordt geluisterd. Moties die vragen om een onderzoek of evaluatie, maken de meeste kans. Moties die echter ingaan tegen de vaak moeizaam bereikte compromissen van de coalitie, maken geen schijn van kans. Schriftelijke vragen stellen kan ook een middel zijn om zaken onder de aandacht brengen. Helaas levert dat voor de partijen vaak weinig concrete antwoorden op. Sommige partijen spreken hierover ook hun frustratie uit.
Fractievoorzitter en lijsttrekker Micheline Paffen-Zeenni (CDA)
Het CDA is met 6 zetels de grootste oppositiepartij, die zich eigenlijk nog steeds een bestuurspartij voelt. Al tijdens de vaststelling van het coalitieakkoord liet het CDA weten dat voor een groot deel te kunnen steunen. Daarmee probeerde men de mogelijkheid open te houden, om bij een eventuele val van het college, in te kunnen springen. Maar ook gaf de partij daarmee het signaal af het college een faire kans te geven en hopelijk ruimte te krijgen voor eigen voorstellen.
Het CDA kreeg diverse moties op het gebied van het sociaal domein aangenomen. Een betere opvang van dak- en thuislozen, extra geld voor vrijwilligers, zorg en opvang op maat en versterking van bestaande ontmoetingsplekken in de wijk, kregen een meerderheid. Op de bouwlocatie Podium in Vathorst werd het 20% middensegment voor nieuwbouwwoningen zeker gesteld.
Ik kreeg een hele lijst aangeleverd met aangenomen moties. Het zijn vooral moties waar niemand op tegen kan zijn: positieve gezondheid terug laten komen in alle programma’s van de inclusieve stad; een motie tegen de excessieve huurprijsstijgingen; het zorgen voor het regenboogplatform; fietsers die bij de Nieuwe Poort veilig moeten kunnen oversteken naar Nieuwe Stadhuis; bij de visie Amersfoortse Heuvelrugzone het beschermen van het groen en cultuurhistorische waarden en zorgen voor een balans in groen en recreatie. Op het gebied van duurzaamheid werden moties aangenomen voor duurzame bushokjes en het stimuleren van groene daken.
Het CDA was kritisch op de financiën. Niet te veel interen op de reserves, voldoende weerstandsvermogen hebben en houden. Het motto was: ambities zijn mooi, keuzes maken is beter. Bij de discussies rond de westelijke ontsluiting diende het CDA een motie in over het niet onnodig en niet te vroeg kappen van bomen. Hoewel deze motie is aangenomen, zijn al wel 1500 bomen gekapt.
Het CDA koos vooral voor moties die de scherpe kantjes van het coalitiebeleid moesten afhalen. Daardoor was er vaker een meerderheid te halen. Het CDA claimt dat 60% van de door deze partij ingediende moties is aangenomen.
Fractievoorzitter en lijsttrekker Menno Fousert (Amersfoort2014)
Amersfoort2014 (3 zetels) heeft als lokale partij op verschillende manieren oppositie gevoerd. Soms kritisch en fel, soms zoekend naar meerderheden. Belangrijk noemt de partij het duurzaamheidsakkoord, waarvan zij de initiatiefnemer was. Het akkoord werd aangenomen met alleen de stemmen van de SP tegen.
De partij kent ook veel frustraties. Een verzoek om een onderzoek te doen naar mogelijk financieel wanbeleid bij het faillissement van Museum Oud-Amelisweerd (de opvolger van het Armandomuseum) werd afgewezen. De partij probeerde vervolgens via honderden schriftelijke vragen alsnog de informatie boven tafel te krijgen. Deze vragen werden afgedaan met 'dit zijn onderzoeksvragen en het onderzoek is door de raad afgewezen'. Een zelfde probleem speelde bij vragen over een miljoen euro voor niet-gespecificeerde rekeningen in het dossier Amerena.
De partij schakelde zelfs Wim Voermans, hoogleraar staats-en bestuursrecht, en advocaat Olaf Schuwer in om een analyse te geven op de overtredingen van het college van B&W inzake de informatieplicht. Het mocht niet baten.
De partij was, samen met de SP en Lijst Molenkamp, een belangrijke tegenstander van de westelijke ontsluiting. Tweeënhalf jaar werd er geprobeerd om verkeergegevens boven tafel te krijgen, maar uiteindelijk bleken de verkeersmodellen niet meer te bestaan.
De partij diende ook een motie in voor het instellen voor een eigen onafhankelijke begeleidingscommissie Vahstal die de gemeenteraad in dit dossier kan bijstaan. Gefrustreerd meldt de partij: “Toen wij de motie indienden was de raad tegen, toen de CU exact dezelfde motie indiende, werd deze aangenomen… tekenend”.
De partij heeft ook een Ronde georganiseerd met Bert Marseille, hoogleraar bestuurskunde, over een onafhankelijke bezwaarcommissie, maar een dergelijke commissie is er (nog) niet gekomen.
Resultaten die wel werden bereikt: de stadswormerij mag vermicompost (een levende voedingsbodem voor planten) verkopen, het openlucht-podium Emiclaer is hersteld en het initiatief voor een nieuw onafhankelijk nieuwsmedium werd aangenomen.
Amersfoort2014 voerde een meer kritischer oppositie en wist daardoor minder wijzigingen te bereiken. Door de kritische opstelling werd het debat wel steviger gevoerd en kwamen de verschillen in de raad wel beter op tafel.
Fractievoorzitter Marc Smits (SP)
Voor de SP, met 2 zetels in de raad, was het belangrijk om de afgelopen vier jaar de luis in de pels te zijn. Op die manier wil de partij een stem zijn voor hen die anders het stadhuis niet weten te vinden. Een voorbeeld is de discussie over de voorgenomen sloop van de wijk Jericho. De SP is daar als eerste ingedoken en heeft het debat hierover aangezwengeld.
Er zijn ook concrete resultaten behaald: de inkomenstoeslag en de actiefpremie werden behouden en niet wegbezuinigd. De SP geeft aan ook bereikt te hebben dat er nu een veiliger Noordewierweg gaat komen. Voorrang voor Amersfoorters in een huurwoning en het invoeren van de woonplicht (samen met GroenLinks) worden ook als wapenfeiten aangedragen.
We kennen de SP natuurlijk ook als vechter tegen de westelijke ontsluiting en zonder die aandacht waren er misschien wel geruisloos besluiten doorheen 'gejast' volgens Marc Smits.
Hij is een goed debater en het is genieten als hij er weer eens stevig ingaat. Of hij daarmee altijd wat bereikt is een andere vraag. Qua stijl is SP bij uitstek het voorbeeld van de profileringsoppositie en dat maakt het voor andere partijen wel eens zeer ongemakkelijk.
Fractievoorzitter en lijsttrekker Hans van Wegen (BPA).
De reactie die ik kreeg van de 2-mansfractie van de BPA was voorspelbaar: “De BPA heeft zich de afgelopen vier jaar hoofdzakelijk bezig gehouden MET de Stad, met haar Burgers. Zo hadden we minimaal 2 x per week een e-mail, telefonisch contact, een fysiek gesprek met een Burger 'in de knel' met betrekking tot Het Stadhuis (HS). In vier jaar tijd dus minimaal 2 x 50 x 4 = 400 contacten. Al biedt de eerlijkheid te zeggen, soms waren dat meerdere contacten met een en dezelfde persoon.”
De BPA heeft weinig bijdrage geleverd aan de inhoud van het gemeentelijk beleid. De toon waarop voorman Hans van Wegen zich in het debat mengt, wordt niet bepaald gewaardeerd. Er loopt zelfs een aangifte bij de politie van de fractie van GroenLinks tegen hem wegens mogelijk discriminerend gedrag. Het andere raadslid van de BPA is wegens ziekte sinds enkele maanden afwezig in de debatten. Dat maakt de invloed, voor zover al aanwezig, minimaal. Toch is niet alles onzin wat Van Wegen zegt. Zijn continue pleidooi voor een gemeentelijke ombudsman is zeker de moeite van het overwegen waard. En qua zichtbaarheid in de stad is Hans van Wegen, met rode sjaal, een betrokken raadslid.
Fractievoorzitter en lijsttrekker Rob Smulders (PvdA)
De PvdA (2 zetels) is geen traditionele oppositiepartij. Zelf diende de partij slechts enkele moties in, die dan vooral vragen om een onderzoek of evaluatie op het gebied van zorg, onderwijs of huurbeleid. Wel diende deze partij de nodige schriftelijke vragen in, die betrekking hadden op het gebied van zorg, jeugdzorg en onderwijs.
Recent diende de PvdA een motie in, om bij het ontwikkelen van de woningbouwlocatie de Kop van Isselt, het voortbestaan van de sportvereniging KVVA minimaal in de huidige omvang voor het Soesterkwartier te behouden en te garanderen. Deze motie kreeg brede steun.
De partij sloot zich vaak aan bij door andere partijen ingediende moties. Daarbij keek de partij vooral naar de inhoud en minder naar de vraag of het nu moties van coalitie- of oppositiepartijen waren. Een voorbeeld is het verzoek tot het ontwikkelen van een lokaal antidiscriminatiebeleid (initiatief GroenLinks) dat ook breed werd ondersteund in de raad. Ook het verhogen van het budget voor de lokale Rekenkamer is zo’n voorbeeld.
De PvdA zocht nadrukkelijk naar samenwerking en zorgde daardoor dat er verschillende meerderheden ontstonden. Het profiel van de partij is daardoor minder goed uit de verf gekomen.
Fractievoorzitter en lijsstrekker Tahsin Bülbül (DENK)
DENK kwam in 2018 met één zetel in de gemeenteraad. De lijstaanvoerder had geen enkele politieke ervaring maar wist zich toch in de afgelopen jaren een behoorlijke positie te veroveren. Bülbül zette zich in voor een inclusieve samenleving, zo is zwarte Piet nu gewoon Piet en wordt er jaarlijks stilgestaan bij de herdenking van Keti Koti (afschaffing slavernij). De partij heeft gezorgd voor een brede meerderheid voor eeuwigdurende grafrust. Voor het eerst sinds lange tijd worden door toedoen van DENK weer standplaatsen gecreëerd voor woonwagenbewoners. Tahsin haalde daarmee kortgeleden zelfs de nationale televisie in het programma De Verloren Stem van de EO.
Andere wapenfeiten zijn aanpak van het Neptunusplein, rookvrije bushokjes en een rookvrij stadhuisplein. Ook zette hij zich voor betaalbare woningen. Wat opvalt is de rustige manier van opereren. De partij formuleert de moties vaak zorgvuldig om daardoor meerderheden te bereiken. DENK heeft daardoor veel moties aangenomen gekregen.
Fractievoorzitter Rob Molenkamp (Lijst Molenkamp)
Rob Molenkamp, naamgever en enig fractielid van Lijst Molenkamp, is oorspronkelijk voor de SP in de gemeenteraad gekomen. Tijdens deze raadsperiode is hij uit onvrede over het partijbeleid uit de fractie gestapt en zelfstandig verder gegaan.
Hij heeft zich heel hard gemaakt voor de bescherming van de natuur en een betere bewaking van de biodiversiteit. Zijn strijd tegen de westelijke ontsluiting is een rode draad in zijn manier van oppositie voeren. Mede daardoor is het onderwerp de afgelopen vier jaar continu op de agenda gebleven. Hij kreeg zelfs een motie unaniem (en met applaus) aangenomen voor de bescherming van de Spoorwegdriehoek Bokkeduinen. Al snel bleek echter dat het college een volstrekt andere uitleg aan de motie gaf en werd deze tenietgedaan. Het enige zichtbare effect is nog een groot bord ‘honden verboden en mountainbikers niet welkom’. Maar volgens Rob wordt daarop niet gehandhaafd.
Met de hakken over de sloot kreeg hij ook steun voor een motie voor onderzoek naar gentrificatie. Dat is een proces bij nieuwbouw of renovatie in oudere wijken waar de oorspronkelijke bewoners worden verdreven door nieuwe, vaak beter verdienende mensen. De vrees is dat dit ook in Amersfoort gebeurt. De motie vraagt om dit te onderzoeken.
In de laatste vergadering van deze gemeenteraad diende hij ook een aantal moties in voor bestuurlijke vernieuwing maar die werden uiteindelijk allemaal verworpen. Zie ook https://www.destadsbron.nl/nl/Politiek_belicht_11_Koudwatervrees
Rob Molenkamp voerde principieel oppositie. Hij kreeg daarmee een optimaal profiel maar bereikte slechts dat zijn moties meestal werden verworpen, met name door de tegenwerking van de coalitiepartijen. Na deze periode verlaat hij de politiek.
Fractievoorzitter en lijstrekker Noëlle Sanders (Lijst Sanders)
Noëlle Sanders verliet de fractie van D66 en ging als éénvrouwspitter onder de naam Lijst Sanders door. Haar manier van oppositie voeren, is om een aantal onderwerpen te omarmen en daarvoor meerderheden te krijgen. Kijkend naar haar lijstje van wapenfeiten zie ik enkele moties voor onderzoeken (onderzoek naar jeugdzorg en onderzoek naar een energiefonds en compensatie energiearmoede) en een motie om in Den Haag signaal af te geven om verhuurdersheffing af te schaffen. Zij kreeg ook steun voor het sturen van een servicebrief naar nieuwe 18-jarigen in Amersfoort, met de mededeling dat zij zich op die leeftijd kunnen inschrijven bij woningnet Eemvallei en ook kunnen stemmen. Onschadelijke moties waar niemand tegen kan zijn.
Zij diende ook een motie in om tijdelijke woningen in Vathorst Bovenduist te bouwen, Deze werd aangenomen, hoewel het bestemmingsplan dat niet toestaat. Voordat deze motie echt kan worden uitgevoerd, duurt het nog wel even. Een andere aangenomen motie is voorrang verlenen voor senioren bij nieuwbouw.
Op andere terreinen toonde zij zich strijdbaar, bijvoorbeeld voor het behoud van Jericho, geen woningen in Park Schothorst en een onafhankelijk onderzoek naar afvalberg Smink voor Bovenduist. Dit soort moties hebben geen meerderheid gehaald.
Verder kiest zij er voor om vooral veel zichtbaar te zijn en weet zij de pers regelmatig te halen. Een combinatie van constructieve oppositie en profileren. De grote vraag op 16 maart zal zijn of deze afsplitsing van D66 zetels gaat halen. Aan haar inzet zal het niet liggen, maar lastig zal het zeker worden.
Conclusie
De oppositiepartijen hebben echt wel successen behaald. Vooral op sociaal gebied bleek er wel samenwerking in de raad mogelijk te zijn. Op andere terreinen was het lastig. De oppositie heeft zeker niet als eenheid geopereerd. Het zijn totaal verschillende partijen, die ook op verschillende manieren oppositie hebben gevoerd.
CDA en PvdA zijn van oudsher geen partijen die het oppositievoeren in de genen hebben en zij zijn sneller geneigd om het (bestaand) beleid te steunen. Anderen, vooral de eenpitters, hebben nauwelijks slagkracht, maar hebben verhoudingsgewijs toch best wat binnengehaald. Ik heb vorige week de coalitie een zes plus gegeven. Voor de oppositie heb ik een zeven over. Vooral voor de inzet en het steeds moeten opboksen tegen een coalitiemeerderheid.