In Amersfoort maakte in 2020 8,9% van de jongeren tot en met zeventien jaar op enige manier gebruik van de jeugdzorg. Streefcijfer voor 2022 is 8,5%. Dat is tussen de 2.800 en 2.900 jongeren.
Inwoners naar leeftijd in Amersfoort, bron Amersfoort in cijfers.
Volgens de sociale monitor van de gemeente Amersfoort betreft het grootste deel van de jeugdzorg relatief lichte vormen van ondersteuning. Volgens beleidsmedewerkers gaan de meeste hulpvragen over begeleiding bij ADHD, dyslexie, autisme, angststoornissen of opvoedondersteuning. Toch zijn er wel zorgen over de ontwikkelingen, ook in Amersfoort, waar de gestelde doelen nog onvoldoende worden bereikt onder meer vanwege het te grote geloof in maakbaarheid en de vrees voor incidenten. Er is er teveel aandacht voor bestuurlijke verandering tijdens de transformatie en te weinig focus op de inhoud. Ambtelijk wordt ook aangegeven dat het lastig is om domeinoverstijgend te werken door de financiële krapte en de verkokering van de verschillende wetten.
In Amersfoort is 81,6% jeugdzorg zonder verblijf. Dat betreft hulp aan jongeren en hun ouders met psychische, psychosociale of gedragsproblemen, waarbij de jongeren niet uit huis zijn geplaatst. In de andere gevallen is er sprake van uit huisplaatsing (korter of langer), jeugdbescherming of jeugdreclassering. Amersfoort wijkt niet heel erg af van het landelijk beeld.
bron waarstaatjegemeente.nl/dashboard/dashboard/jeugd-en-jeugdhulpverlening
Ambities
De gemeente Amersfoort heeft als ambitie op het thema ‘ontwikkelen en opgroeien’ geformuleerd:
• De Amersfoortse jeugd groeit gezond op: zij hebben een gezonde leefstijl en voelen zich fysiek en mentaal goed. Ze zijn tevreden met hun leven en hebben positieve
toekomstverwachtingen.
• De Amersfoortse jeugd groeit veilig op, thuis, op school, in de wijk, in de stad en in de
digitale omgeving.
• De Amersfoortse jeugd krijgt alle kansen, ongeacht achtergrond of beperking, om zich
optimaal te ontwikkelen en hun talenten te ontplooien.
• We richten ons vooral op kwetsbare kinderen/jongeren. Waar nodig investeren we
ongelijk om gelijke kansen te bevorderen.
Risico’s
Een van de grootste problemen is dat de afgelopen jaren de tekorten op de jeugdzorg met meevallers in de begroting zijn gefinancierd en niet structureel zijn opgelost. Wil je als gemeente investeren in een goede jeugdzorg, dan zal je voor langdurige oplossingen moeten zorgen. Een nieuwe zorgpunt is de inkoop van specialistische jeugdhulp vanaf 2024. Ik zal u de ambtelijke taal hierover verder besparen. Kort gezegd: het gaat lastig worden.
Beëindigde jeugdzorg conform plan Amersfoort t.o.v. Nederland, bron waarstaatjegemeente.nl/dashboard/dashboard/jeugd-en-jeugdhulpverlening
Ondanks de prachtige ambities zijn er de laatste jaren regelmatig vragen gesteld door politieke partijen over de uitvoering van de jeugdzorg. Er is daarom besloten om de Rekenkamer een onderzoek te laten doen naar de uitvoering van de jeugdbeschermingstaken in de regio Amersfoort. De bedoeling is dat dit rond de zomer klaar is.
Politieke gevoeligheid
Waarom ligt dit onderwerp specifiek op de onderhandelingstafel, zo vroeg ik mij af. In het eindrapport van de informateur stond het zo: ‘de landelijke problematiek rondom de jeugdzorg speelt ook in Amersfoort, beleid gericht op preventie, inkoop van de zorg en de toegang’. Ik ben daarom maar weer eens in de partij programma’s gedoken (zie
destadsbron.nl/nl/Partijvergelijker2022)
Ik constateer dat de verschillen niet liggen in de wens om de jeugdzorg te ondersteunen, maar vooral in de mate waarop. Sommige programma’s zijn heel uitvoerig en concreet, zoals dat van de Partij voor de Dieren en GroenLinks. Terwijl andere partijen meer kijken naar minder regels en meer zorg op maat. Kijkend naar de lijst van maatregelen die de partijen willen op dit terrein, zal de reden om het aan de onderhandelingstafel te bespreken vooral een kwestie van geld zijn.
Een aantal voorbeelden.
D66 wil dat de grens om aanspraak te maken op minimaregelingen speciaal voor kinderen, ‘royaal’ boven bijstandsniveau is. GroenLinks wil experimenteren met een persoonsgebonden budget dat inzetbaar is voor zorg, werk, wonen, sport, welzijn en onderwijs. Het CDA wil een op maat gemaakt schuldhulpverleningstraject waar de menselijke invalshoek centraal staat. Amersfoort2014 wil dat de gemeente structureel de huur voor sociale banken, zoals de voedselbank, speelgoedbank, kledingbank betaalt. En de Partij voor de Dieren wil sport, kleding en cultuurbezoek toegankelijk maken voor minima door inzet van bijvoorbeeld een stadspas en wil de wachtlijsten binnen de jeugdzorg beperken.
Daarnaast zijn er wensen om te investeren in een goede samenwerking tussen jeugdhulp en onderwijs (D66), te experimenteren met een basisinkomen voor een deel van de langdurig werklozen (GroenLinks), te investeren in professionals in wijkteams die zich gaan richten op preventie van gezondheidsproblemen (CDA). Amersfoort2014 wil samenwerking op wijkniveau, snelle doorverwijzing naar zwaardere zorg als deze niet op wijkniveau geboden kan worden en de PvdD wil extra inzet op het voorkomen van schulden bij jongeren en wil dat persoonlijke begeleiders bij mensen thuis komen en er
ondersteuning is voor gezinnen bij ingrijpende gebeurtenissen.
Allemaal heel nobele wensen, niets mis mee. Het past zeker in de wens om een sociale coalitie te vormen. Al deze wensen kosten echter wel veel geld. En dan zal het een afweging worden tegenover andere politieke wensen.
Is er geld?
Kortgeleden werd door de wethouder van financiën de jaarrekening gepresenteerd. Een stralende wethouder, want er was plotseling veel geld over. Er is een positief resultaat van 52,1 miljoen euro. Een deel van dit resultaat heeft al bestemmingen, zoals projecten die in uitvoering zijn en doorlopen naar volgende jaren. Als daarmee rekening wordt gehouden, dan blijft er nog steeds 36,7 miljoen over om incidenteel te besteden.
Dat is voor een nieuwe coalitie natuurlijk wel leuk om te weten. Maar je moet wel iets verder kijken. De gemeenteraad heeft in het verleden uitgesproken dat er voldoende vermogen moet zijn om de risico’s die er zijn af te dekken. Om maar eens een voorbeeld te noemen: er moet rekening gehouden worden met een mogelijke claim van ontwikkelaar Vahstal die in de miljoenen kan gaan lopen.
Alle risico’s bij elkaar vormen zo’n 39,1 miljoen euro. Er zat aan het eind van 2021, rekening houdend met het positieve resultaat, 45,7 miljoen in de risico-pot. Dat betekent dus, volgens mijn inschatting, dat ondanks het mooie resultaat van 2021, er incidenteel misschien 6 miljoen beschikbaar is voor de onderhandelingen. Dat klinkt mooi, maar met alle wensenlijstjes, ook op het gebied van jeugdzorg, is dat niet veel. En wat belangrijker is, dit geld kun je niet inzetten voor structurele oplossingen, maar in principe slechts voor incidentele oplossingen.
Keuzestress
De onderhandelingen gebeuren in stilte en waarschijnlijk ergens ‘op de hei. Op een aantal onderwerpen zal er stevig onderhandeld worden over de inhoudelijke verschillen. Over jeugdzorg zal er vooral onderhandeld worden over geld. De partijen willen allemaal veel bereiken op dit onderwerp, maar niet alles kan en zeker niet tegelijk. Kortom, veel sterkte voor de onderhandelende partijen bij het maken van de juiste keuzes.