Het onderzoek van de rekenkamer over de jeugdbescherming heeft veel problemen bloot gelegd. die voor een deel ook elders in het land voorkomen. Toch zijn er problemen in Amersfoort die wel specifiek zijn en zorgelijk zijn. Een hoofdconclusie is dat het voor ouders niet helder is wie de regie voert en wie welke rol heeft. Ook is voor hen niet duidelijk welke rechten zij hebben en hoe zij zelf onafhankelijke ondersteuning kunnen krijgen. Een hartenkreet van een van de ouders was: 'Het is verwarrend, het lijkt af een toe net een spinnenweb'.
Reden voor het onderzoek
De gemeenteraad heeft zelf om het rekenkameronderzoek gevraagd. Er kwamen de afgelopen jaren veel signalen over problemen bij raadsleden binnen. De gemeenteraad vroeg ook specifiek om aanbevelingen te doen voor de eigen controlerende en kaderstellende taken. De gemeenteraad moet de uitvoering van de jeugdbescherming namelijk kunnen controleren.
Daarvoor is inzicht nodig hoe je dat moet doen en de gemeenteraad erkende dat inzicht eigenlijk niet te hebben.
En dat is best begrijpelijk als je ziet hoe ingewikkeld de jeugdbescherming is. Onderstaande 'praatplaat' geeft goed weer wie je tegenkomt als het thuis niet goed gaat.
Overzicht Jeugdbescherming, bron Rapport Rekenkamer Amersfoort: Een onderzoek naar ervaringen van ouders met de Amersfoortse jeugdbeschermingsketen
Knelpunten
De rekenkamer constateert dat niet altijd op tijd professionele hulp beschikbaar is. Er is bij ouders veel behoefte aan duidelijkheid, informatie en ondersteuning. Ouders weten niet dat zij de mogelijkheid hebben om een onafhankelijke cliëntondersteuner in te schakelen. In de moeilijke situatie waarin ouders en kinderen terecht komen tijdens de hulpvraag, hebben ouders behoefte aan iemand die namens hen beter kan verwoorden wat zij ervaren in dit traject en die opkomt voor de rechten van ouders én de betrokken kinderen. Er is verder behoefte aan gespecialiseerde juridische hulp. Een ander probleem is dat alle betrokkenen in de keten van de jeugdbescherming hun eigen dossiers hebben én die ook nog eens anders inrichten. Dat leidt tot extra onduidelijkheid.
In Amersfoort spelen de wijkteams een belangrijke rol in de jeugdbescherming. In de toekomst gaan die teams zelfs een nog belangrijker en centralere rol spelen. Het is de vraag of zij daarvoor al genoeg professionele capaciteit hebben.
Voor de rekenkamer is onduidelijk waar de gemeenteraad op wil sturen en welke informatie de raad nodig heeft om zijn taken te kunnen uitvoeren. Vragen vanuit de raad lijken daarom vooral voort te komen uit klachten en incidenten. De raad heeft volgens de rekenkamer onvoldoende inzicht op wat er speelt en moet daarbij ook naar zichzelf kijken.
De raad is geschrokken
De rekenkamer presenteerde het rapport disndag aan de raadsleden. Van de mogelijkheid om vragen te stellen, werd behoorlijk gebruik gemaakt. Uit enkele vragen bleek dat raadsleden zich vooral zorgen maakten over de rol van de wijkteams, de onduidelijke rolverdeling en de communicatie naar ouders en kinderen. De PvdA vroeg of de wijkteams genoeg capaciteit hebben voor hun rol in de toekomst en professioneel genoeg zijn om die rol op te pakken. Daar kwam geen duidelijk antwoord op. Deze partij wees erop dat er in sommige wijken wantrouwen is naar de wijkteams en dat er vooral veel behoefte is aan persoonlijk contact.
D66 vroeg zich af of de wijkteams beter kunnen worden ondersteund en begeleid. Amersfoort2014 pleitte voor een betere rolverdeling tussen de verschillende betrokken organisaties. Deze partij vroeg naar de briefwisseling van instellingen naar ouders. Door de ambtelijke stijl wordt deze als intimiderend ervaren.
Alle partijen zaten in de maag met de conclusie dat de gemeenteraad naar zichzelf moet kijken. Als je beter wilt sturen op resultaten, dan moet je vooraf duidelijk maken waarop je wilt sturen. De raad moet dus duidelijker kaders stellen. De rekenkamer gaf als aanbeveling om samen met andere gemeenten in de regio hierover in gesprek te gaan en op basis daarvan de kaders beter op te stellen.
Het rapport is hard aangekomen bij de gemeenteraad. De raad wil snel aan de gang gaan met de aanbevelingen van de rekenkamer. Waarschijnlijk wil men begin januari al in de commissie de discussie voeren.
Wat vooralsnog niet aan de orde kwam, is de vraag hoe de toeslagenaffaire de problematiek nog eens extra heeft verslechterd. In Amersfoort schijnen 400 gezinnen gevolgen te ondervinden van deze affaire. Het is niet duidelijk hoeveel kinderen in Amersfoort vanwege deze problematiek uit huis zijn geplaatst. Het lijkt mij wel een extra punt van aandacht.
Bestuurlijke reactie
Het college erkent in een bestuurlijke reactie op het rapport dat de jeugdbescherming een ingewikkelde materie is en dat er verbetering nodig is. Er worden vanuit de organisaties al regionale bijeenkomsten georganiseerd. In november 2021 zijn er al zogenaamde proeftuinen ingesteld om de samenwerking tussen de verschillende instellingen te verbetern. Het college neemt aanbevelingen met betrekking tot betere communicatie over en zal zorgdragen voor verwijzingsmogelijkheden voor ouders en kinderen naar onafhankelijke adviseurs. In de bestuurlijke reactie wordt veel verwezen naar de rol van de verschillende instellingen en de toekomstige rol van de wijkteams.
Wat mij opvalt in de bestuurlijke reactie is, dat het college de aanbevelingen vooral naar zichzelf toetrekt. Dat wordt nog eens bevestigd door de opmerking van wethouder Nadya Aboyaakoub-Akkouh dat zij de bevoegdheden van raad en college duidelijk uit elkaar wil houden. De raadsleden lieten die opmerking passeren en gaven aan op korte termijn wel degelijk over hun eigen rol, taken en bevoegdheden op het terrein van de jeugdbescherming te willen doorpraten. De gemeenteraad gaat tenslotte over het toevoegen van capaciteit en budget. De raadsleden hebben een controlerende taak en daar willen ze serieus werk van gaan maken.