Overlast door verwarde personen: een oplossing lijkt ver weg
Zomaar een bericht in de lokale media: er komen vijfhonderd woningen op het terrein van Zon en Schild. Mooi natuurlijk: de woningnood is hoog en daar is kennelijk nog ruimte. Er zullen al snel zo’n duizend mensen wonen, en zo ontstaat er een klein dorp.
Maar anderzijds: was het terrein daar wel voor bedoeld? Zon en Schild is toch gebouwd voor opvang en behandeling van psychiatrische patiënten? Ja, dat is zo, maar die worden tegenwoordig zo min mogelijk opgenomen in klinieken. Mede door dit beleid ontstaat ruimte voor herontwikkeling van het terrein.
Alleen SP en BPA spraken zich tégen dit plan uit. De SP omdat woningbouw op deze locatie ten koste zou gaan van de natuur. Hans van Wegen (BPA) kwam als enige met een totaal ander argument. Hij betoogde dat het Zon en Schild-terrein een plek is voor ‘de kwetsbare medemens’ die tegenwoordig zo nodig in de stad moet wonen. Dat zou zorgen voor veel onrust, aangezien menigeen die zelfstandigheid niet aan kan. ,,In de toekomst zien we hopelijk een terugkeer van deze zelfstandigheid naar de opvang. Voor hen is Zon en Schild bedoeld.’’
De genoemde medemensen gedragen zich soms zo verward dat de vraag kan worden gesteld of ‘kwetsbaar’ wel de juiste term is. Bijna dagelijks berichten de media over overlast door mensen met psychische problemen.
Op 28 november 2018 kwamen bewoners van een flat aan de Paladijnenweg hun beklag doen in de raadszaal. Een groep ‘verwarde personen’ was hier ondergebracht, met dramatische gevolgen. Om een greep te doen: doodsbedreigingen, ingeslagen ruiten, drugshandel, meer en minder geslaagde pogingen tot brandstichting en kabaal in het holst van de nacht. Kortom: ,,We gaan door een hel.’’
De meeste politici reageerden meelevend, echter zonder dat de klagende bewoners daar veel mee opschoten. Er waren ook enkele ambtenaren en professionals uit het zorgveld uitgenodigd om deskundig commentaar te leveren. Hun reacties bestonden vooral uit termen zoals ‘speerpunten’, ‘levensstructuur’, ‘ambulantisering’ en ‘regiegroep’. Vervolgens werd nog maar eens geduldig uitgelegd dat de landelijke overheid heeft besloten om mensen met psychische aandoeningen en/of een verslaving zo min mogelijk op te nemen in klinieken en zo vaak mogelijk in een reguliere woning te huisvesten.
Burgemeester Lucas Bolsius zat zich vooral te ergeren. Want de nadruk lag op ‘individuele situaties’, en daar was dit overleg niet voor bedoeld. Een oplossing voor de verwarde personen en hun buren leek op die avond wel erg ver weg.
Burgemeester Bolsius en wethouder Tigelaar op 19 december 2018 op bezoek bij het rampencomplex aan de Paladijnenweg. (Foto: De Stad Amersfoort)
Ik moest denken aan de jaren ’70, de tijd van de antipsychiatrie. De kliniek Nieuw-Dennendal werd bezet onder leiding van een aantal idealisten. Ze hadden besloten dat de bewoners helemaal geen therapie behoefden. Want dat waren toffe gasten, weet je wel. Medicijnen? Allemaal gif. Deskundigheid? Niet nodig. Er werd verbeten toegewerkt naar een ideale maatschappij met oeverloze vergaderingen en ongebreidelde haardracht.
Allemaal beetje gek
Ik zag overal in het land posters met in koeienletters: Ooit ’n normaal mens ontmoet? En… beviel ‘t? De posters waren van glimmend, spiegelend materiaal, zodat de toeschouwer zichzelf zag. De boodschap leek te zijn: maak je niet druk, we zijn allemaal wel een beetje gek.
Tegenwoordig moet het verschil tussen ‘normale’ en minder normale mensen ook zo klein mogelijk zijn. Niet uit idealisme maar uit bezuinigingsoverwegingen, vrees ik. De politie heeft het er druk mee. Uit landelijke persberichten, in het begin van het jaar, blijkt dat het aantal geregistreerde incidenten met ‘verwarde personen’ in hoog tempo toeneemt: in 2016 waren het er 53.000, in 2017 84.000 en in 2018 91.000. In Amersfoort zijn de cijfers 800, 1050 en weer 1050.
In een recent raadsvoorstel constateert het Amersfoortse college dat ‘met name de grotere benodigde uitstroom van cliënten uit de zorg- en opvanginstellingen’ leidt tot een nóg groter tekort aan sociale huurwoningen. Zodoende houden zij kostbare bedden en plekken bezet in instellingen. Om die redenen zou een groter percentage van deze woningen ter beschikking moeten komen voor mensen met een urgentieverklaring: van dertig naar vijftig procent. De raad stemde unaniem in.
Die urgenten worden ingedeeld in twee groepen. De ene bestaat uit ‘zelfzoekurgenten’ die zichzelf wel redden. De andere bestaat uit ‘kwetsbare burgers’ en kan rekenen op intensieve ondersteuning bij het vinden van een woning. Wie zijn dat? Voormalige dak- en thuislozen die al bezig zijn met arbeidsintegratie. De uitstromende cliënten uit opvang- en zorgvoorzieningen. Ex-gedetineerden, met name zij die afkomstig zijn uit een Inrichting voor Stelselmatige Daders. Ofwel: veelplegers en draaideurcriminelen. Mensen die zich bevinden in een ‘multi-probleem-situatie’; een opeenstapeling van bijvoorbeeld mentale én financiële problemen. Mensen die een ViA-traject doorlopen om te voorkomen dat ze uit hun huis worden gezet.
En: ,,Daders en slachtoffers van woonoverlast.’’ Zouden weggetreiterde ex-bewoners en hun overlastgevers van die rampflat aan de Paladijnenweg elkaar zo weer ontmoeten? Het raadsvoorstel meldt dat ‘de betrokkene, de zorgverlener en het wijkteam’ rond de tafel gaan zitten teneinde de ‘woon- en ondersteuningsvraag’ te formuleren. Vervolgens wordt met de wooncorporatie een passende woning gezocht.
'Geef ze een kans'
Eventuele overlast werd bij een raadsoverleg over dit onderwerp op 17 december 2019 vrijwel buiten beschouwing gelaten. De politici hadden het vooral over bewoners van opvangcentra die zonder problemen in een woonwijk zouden kunnen wonen. Wethouder Menno Tigelaar sloot zich bij hen aan. ,,Ik ga wel eens op bezoek bij instellingen en zie dan veel mensen die zich uitstekend zelfstandig zouden kunnen redden. Maar ze vinden gewoon geen woning! Geef ze een kans.’’
We kunnen niet in de toekomst kijken. Maar wat we weten, is dat er tot dusverre te vaak lichtvaardig wordt geoordeeld over personen die een gevaar vormen voor zichzelf en anderen. Ga naar ad.nl, klik op het loepje en vul ‘verwarde personen’ in. Er komt dan een lijst met ruim vijfhonderd artikelen vanaf september 2018. Een soort dagboek dus met meldingen uit alle delen van het land. Met geregeld een gewelddadig incident en dan achteraf de conclusie dat de verwarde dader eigenlijk opgenomen had moeten zijn.
Den Haag is er ook mee in de weer. Minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker kreeg een serie alarmerende onderzoeken en rapporten op zijn bureau. Hij denkt aan een betere ‘risicotaxatie’ bij het toestaan van verlof, meer samenwerking tussen de instanties en het opheffen van het medische beroepsgeheim in uitzonderlijke situaties. Instanties moeten informatie vaker kunnen delen.
Door deze geheimhouding kon Michael P. zijn psychische problemen verbergen voor zijn behandelaars. Zijn resocialisatie in de maatschappij was al in volle gang. Hij woonde nog niet op zichzelf maar hij mocht op onbegeleid verlof vanuit zijn kliniek in Den Dolder. Vervolgens botste hij met zijn scooter tegen de fiets van Anne Faber.