Politieke Ruis

door Jeroen de Valk
25 maart 2020om 18:55u

Gemeenteraad moet fysiek bijeenkomen, ook in coronatijd. 

Een kleine twaalf minuten duurde de kortste raadsvergadering aller tijden. Op dinsdag 24 maart joeg burgemeester Bolsius er vanaf 19.00 uur vijftien onderwerpen doorheen. Hij articuleerde nog sneller dan Matthijs van Nieuwkerk op zijn verhitst. Andere politici kwamen vrijwel niet aan het woord, want het was een vergadering zonder debat. Daarna gingen de aanwezigen haastig uiteen, in een boog om elkaar lopend en hier en daar nog vluchtig een elleboogje gevend.

de stad - corona2.JPG

 Dit zou kunnen worden versleten voor een poging om het Guinness Book of Records te halen, ware het niet dat de omstandigheden - zoals Bolsius al vaststelde - ‘uniek’ waren, en dan in de letterlijke betekenis van deze zo vaak misbruikte term. Er werd namelijk vergaderd in coronatijd. Waarom? Bolsius was duidelijk: de raad moet op gezette tijden besluiten kunnen nemen, teneinde ‘de continuïteit van het stadsbestuur te waarborgen’. Strikt genomen is digitaal stemmen verboden, en dus waren 22 raadsleden hoogstpersoonlijk naar de raadszaal gekomen. Zij vormden nog nét een meerderheid; Amersfoort heeft in totaal 39 raadsleden. Daarmee hadden de besluiten rechtsgeldigheid. 

Andere Nederlandse gemeenten worstelen nog met de vraag of er vergaderd kan worden. De een doet dit, de ander dat. Enerzijds: we weten natuurlijk dat de rijksoverheid elke bijeenkomst verbiedt waarbij meer dan drie personen bij elkaar komen. Anderzijds: raadsvergaderingen zijn onontbeerlijk voor de democratie. De burger heeft niets aan politici die als verlamd aan de zijlijn staan. Behoort de politiek niet tot de ‘vitale’ sector waarvoor andere regels gelden? 

 Veel problemen zouden zijn opgelost als politici via de digitale weg bij elkaar konden komen. Maar helaas, de wet schrijft nog steeds voor dat er niet mag worden gestemd zonder ‘fysieke aanwezigheid’. In andere sectoren is dat anders. Commerciële bedrijven kunnen allang confereren op afstand. Mijn schoonzoon is ‘Director of European Operations’ van een internationaal bedrijf. Hij werkt op zijn zolderkamer en is hele dagen in gesprek met werknemers uit alle uithoeken van de wereld. Banktransacties zijn ook al tientallen jaren gedigitaliseerd.

Is er geen alternatief voor die fysieke aanwezigheid? We pakken de adviezen erbij van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en het blad Binnenlands Bestuur voor gemeenteambtenaren en -bestuurders. In uitzonderlijke gevallen, zo schrijven zij, kan een gemeenteraad ook in onvolledige samenstelling bij elkaar komen. Mocht een meerderheid van de raad afwezig zijn, dan kan de burgemeester binnen één etmaal een nieuwe vergadering uitschrijven. De raadsleden die vervolgens komen opdagen, mogen beslissen over de onderwerpen die bij de vorige, afgelaste vergadering waren blijven liggen. 

,,Dat kan in theorie één persoon zijn’’, zegt een woordvoerster van de Amersfoortse griffie, ,,één raadslid dat alle besluiten neemt.’’ Strookt dat wel met de democratische principes? Ze haalt er een jurist bij, die bevestigt dat de dan genomen besluiten toch echt rechtsgeldig zijn. 

Raar noodwetje

Het is een raar noodwetje, vindt Ben Stoelinga (Amersfoort2014). Hij zag het niet eerder in werking treden sinds hij 35 jaar terug (toen nog in Leusden) voor het eerst als raadslid actief was. ,,Het is nergens voor nodig. De gemeente zou dat digitaal moeten regelen. Creëer een gesloten netwerk voor de raad en iedereen kan stemmen. Het is van de gekke: we mogen nauwelijks nog naar de slager en de bakker, maar alle 39 raadsleden worden wél uitgenodigd om samen in een zaal te gaan zitten!’’ 

Hoe gaat dat elders? Soms lijken gewichtige kwesties doorslaggevend. In Amelo besloot de politiek tóch maar bij elkaar te komen teneinde huisjesmelkers aan te pakken; je hebt daar kennelijk louche huizenbazen. In Emmen liggen ambitieuze bouwplannen te wachten op goedkeuring. De raad werd dusdanig verspreid, dat ook de publieke tribune door de politici in gebruik werd genomen. Want publiek mag er niet bij zijn; daar zijn alle gemeenten het in ieder geval over eens. Besluitvormende vergaderingen zijn openbaar, maar die kunnen toch al worden gevolgd via een live stream op de gemeentelijke sites. 

De aanpak verschilt per gemeente. Nu ik dit schrijf (het kan binnenkort weer anders zijn, in tijden van corona is alles vloeibaar), zijn in de stad Utrecht alle vergaderingen en verdere politieke bijeenkomsten afgelast tot en met 7 april. In Rotterdam komen raadsleden niet eerder dan op 23 april bij elkaar. In Amsterdam worden alleen nog besluitvormende vergaderingen gehouden over kwesties ‘die niet kunnen wachten’. Bij elke datum staat vermeld: onder voorbehoud. 

Dan de regio. De raadsagenda van Soest toont nog geen afgelastingen. In Nijkerk wordt op 9 april een commissievergadering gemeld. In Leusden en Bunschoten gaan ze niet eerder dan op 16 april in overleg. 

 In Amersfoort zijn alle oriënterende rondes afgelast; daarmee vervallen gemiddeld twee bijeenkomsten per maand. De plenaire vergaderingen waarbij knopen worden doorgehakt - gemiddeld één per maand - gaan wél door. Er moet dan kort en snel worden vergaderd, en alleen over ‘noodzakelijke’ onderwerpen. Lichtere kwesties zijn doorgeschoven. 

Zoals gezegd: de eerste vergadering volgens deze stringent voorschriften was op dinsdag 24 maart. Al twee weken eerder had Hans van Wegen (BPA) laten weten dat zijn tweekoppige fractie er niet bij zou zijn. Meteen werd verondersteld dat Van Wegen nodeloos de aandacht wilde trekken. Maar Amersfoorts meest omstreden raadslid vond, kort voor de 24ste, Amersfoort2014 (drie zetels) aan zijn zijde. Fractievoorzitter Menno Fousert achtte het eveneens onverantwoord om te komen, ook al omdat hij en enkele fractiegenoten misschien iets onder de leden hadden. Rob Molenkamp (Lijst Molenkamp) voelde zich brak en bleef thuis. De overige fracties waren in complete of minder complete vorm vertegenwoordigd. 

We zouden bijna de inhoud van de vergadering vergeten. Die inhoud leek soms irrelevant, aangezien er niet de gelegenheid was om de standpunten te vuur en te zwaard te verdedigen of af te branden. Er waren bovendien enkele slaapverwekkende items zoals ‘Benoemen leden Commissie Ruimtelijke Kwaliteit voor de disciplines stedenbouw en Bouwhistorie / restauratietechniek’. Had dat niet even kunnen wachten? 

Maar er waren ook plannen voor woningbouw: op de Hoef-West (een voormalig bedrijventerrein), De Velden (Vathorst) en een braakliggend terrein aan de Amsterdamseweg. Ze werden allemaal goedgekeurd. 

Een motie van DENK onder het motto ‘Steun de lokale ondernemers’ haalde het niet. DENK stelt hierin voor allerlei financiële verplichtingen kwijt te schelden zoals reclamebelasting en afvalheffingen. Die ondernemers hebben het al moeilijk genoeg. Maar de motie haalde het niet, en voor één keer bleef onduidelijk waarom. 

Alleenstaande kinderen

Met uitzondering van VVD en CDA sprak de raad zich uit vóór de opvang van alleenstaande kinderen die nu ‘zonder ouders, zonder familie en zonder toekomst’ vastzitten in onveilige vluchtelingenkampen op Griekse eilanden. Het zijn er zo’n vijfhonderd en Amersfoort laat uitzoeken hoe het een deel daarvan kan opvangen. 

De gemeentelijke jurist liet later weten (via de woordvoerster) dat er volgens een schimmig, zelden bekeken paragraafje desnoods toch zónder fysieke aanwezigheid kan worden vergaderd. De besluiten moeten dan wel bij de eerstvolgende fysieke vergadering worden bekrachtigd. De woordvoerster: ,,We weten niet of die besluiten rechtsgeldigheid hebben. Want in de gemeentewet staat óók dat fysieke aanwezigheid áltijd is vereist. We hopen dat er binnenkort een spoedaanpassing komt in de wet.’’ De tegenstrijdigheid werd nooit eerder gesignaleerd. De noodzaak ontbrak.

bijsluiter

Jeroen de Valk is politiek verslaggever van de Stad Amersfoort. Voor de Stadsbron maakt hij regelmatig een politieke analyse.

    nog geen reacties

(maak u bekend met uw volledige naam)

opmerkingen

Steun de Stadsbron!

U steunt ons met een gift via IDeal al met een bedrag vanaf 2 euro per artikel.

Draag bij!