Requiem voor
een burgerinitiatief
Een unieke kans
Ik
woon in de buurt van het oude Sportfondsenbad aan de Bisschopsweg. Jarenlang
heb ik er gezwommen en gefitnesst, en veel buurtgenoten met mij. Ik ging met
mijn dochters naar het Aquadroom, een prachtige waterspeeltuin. Later gingen ze
bij de zwemclub, wedstrijd zwemmen.
Met weemoed denk ik er aan terug.
Na de zomervakantie gaat de slopershamer erin. Daarna blijft alleen de
herinnering.
Ruim
tien jaar geleden wordt duidelijk dat Amersfoort een nieuw zwembad krijgt en
het oude Sportfondsenbad zal verdwijnen. Een paar bewoners uit De Luiaard
steekt de koppen bij elkaar. Dit is een unieke kans. Blijven wonen in de buurt
op het zwembad terrein.
"Een deel van onze
stadsvilla heeft een soort glazen galerijgang met houten banken en
binnenplanten en struiken, waar je prachtig ver kunt kijken, ook over de oude
binnenstad. (...) Geen appartement is hetzelfde. Ieder heeft zijn eigen
indeling en afwerking kunnen kiezen. Bij elkaar op bezoek komen blijft daardoor
een verrassing."
(De
citaten zijn genomen uit de Droomcatalogus. Februari 2010)
Blijf in de buurt
'Blijf
In De Buurt' wordt geboren. Een burgerinitiatief voor zelfbouw van mooie en
duurzame appartementen en de realisatie van buurtdoelen. De naam zegt het al.
De deelnemers willen blijven genieten van hun dierbare buurt en omgeving. Geen
leegloop meer van ouderen uit de buurt. Behoud van sociale contacten. Een
nieuwe woning dicht bij de vertrouwde omgeving, met gemeenschappelijke
voorzieningen en buurtvoorzieningen. Plaats maken voor nieuwe buurtbewoners.
"Veel villa-genoten
zijn me vertrouwd en zelfs dierbaar….toch.. ieder van ons is zeer gesteld op
zijn privacy. We leven met elkaar mee, maar ieder heeft zijn eigen leven."
Intensief gebruik
Het
Sportfondsenbad is meermalen verbouwd en uitgebreid. Steeds komt er een stukje
bij. Eerst het 50-meter-bad voor wedstrijdzwemmen. Toen het Aquadroom op de
plek van het oorspronkelijke zwembad. Daarna het torenbad met de springtorens.
Overal zijn gangen, baden, kamertjes, zalen, kleedruimten, tribunes, berghokken
en technische ruimten. Een sauna, fitnessruimte, kantine,
wedstrijdsecretariaat, twee clubruimten, en aan de achterkant twee
fysiotherapiepraktijken.
Talloze
wedstrijden vinden er plaats, schoolzwemmen, baantjes trekken,
buurtvergaderingen, evenementen, verkoop van zwemkleding, stemlokaal. De
brandweer en duikclubs komen er oefenen. De naturisten plakken één keer per
jaar de ramen af. Twee zwemclubs en de paralympics ploeg trainen er. Invaliden
en andere groepen hebben hun vaste uurtje.
"Het gebouw is ook
geliefd in de buurt vanwege de prachtige veranda's, die zijn gebouwd van
duurzaam hout. Elk jaar in de zomer houden we op een van de veranda's onze
jaarlijkse buurtbarbecue. Maar ik zit ook heel vaak in mijn eentje te genieten
van de rust op mijn terras."
De tijd doet zijn werk
Het
bad wordt oud. Het voldoet niet meer aan de internationale wedstrijdeisen. Het
is duur en inefficiënt. Bijna niet meer schoon te houden, sleets en versleten.
De laatste jaren gaat het van kwaad tot erger. Een deel van het dak waait eraf.
Het 50-meterbad lekt. De grote loopbrug stort in het water. Er komen
plafondplaten naar beneden. Regelmatig is het liftje dat invaliden in het water
hijst kapot. De vloertegels bij de tribune komen omhoog. De lift wordt
definitief afgekeurd. Wie weet wat er allemaal nog meer mis gaat.
Steeds
vaker moeten de tientallen zwaar-koperen afvoerputten worden geopend om
opgehoopte stinkende drab te verwijderen. Vrijwilligers moeten de tegels van de
baden schoonpoetsen. Klanten van HALT moeten met puimsteen de vuilresten in de
wc's wegschuren en de afvoeren doorprikken.
Alles wordt weer provisorisch hersteld en na elke schoonmaak glimmen de vele
koperen waterafvoerputten weer hun geheimzinnige gele licht.
Omdat
de lift niet meer werkte heb ik acht maanden niet meer kunnen zwemmen en
fitnessen. De geïmproviseerde trapliften zijn voor mij te onhandig en onveilig.
“Het voorjaar is
aangebroken. ‘s-Nachts wordt het niet meer echt koud. (...) De reigers in het
Randenbroekerpark hebben hun nesten hoog in de bomen betrokken. Ze vliegen de
hele dag af en aan. (...) Omdat we bijna op de bovenste verdieping wonen lijkt
het wel of we er tussen wonen."
Voorwaarts
We
vormen ons burgerinitiatief om tot de 'Vereniging voor woonontwikkeling Blijf
in de Buurt'. We krijgen subsidie van de provincie. We huren een
procesbegeleider en een architect in. We claimen bij de gemeente het hele
zwembadterrein. We maken een droomcatalogus waarin we ons voorstellen hoe de
appartementengebouwen eruit moeten zien en hoe we daarin zullen wonen. We
kiezen voor een soort piramidevormige stadsvilla met veel terrassen en balkons.
Een waar kunstwerk in een groene omgeving met bij de ingang een fonkelende
fontein van geel groenig koper.
Impressie van de indeling van het bouwterrein, zoals gepresenteerd op informatieavond op 17 mei 2017
De
toenmalige wethouder Barendregt toont zich enthousiast. Sinds 2009 is zelfbouw
(cpo) gemeentelijk beleid. Het slepende inspraaktraject rond het park, het
zwembad en de ijs- en skeelerbaan wordt afgerond. De gemeenteraad stelt de
structuurvisie 'Park Randenbroek en omgeving' vast. Op het zwembadterrein
zullen vier stadsvilla's komen speciaal voor zelfbouw en senioren. Deze
woonbestemming wordt in 2012 definitief vastgelegd in een nieuw
bestemmingsplan. Ondanks de financiële crisis wordt de bouw van een nieuw
zwembad doorgezet. Niets kan de verwezenlijking van onze droom nog tegenhouden.
"Er is een
buurtcafé op de begane grond, waar ook buurtgenoten vaak komen en waar we
geregeld een hapje eten. We houden er ook de bijeenkomsten, waar we beslissen
over het beheer van de gezamenlijke fitness en sauna en de collectieve
zonnecollectoren op het dak.”
Het spel is op de wagen
Met de
aanbesteding en start van de bouw van het nieuwe zwembad - De Amerena - aan de
Hogeweg kwamen eind 2016 ook onze eigen voorbereidingen in een
stroomversnelling.
Onze
vereniging telde inmiddels zestig leden (huishoudens) en stond in de
startblokken om onze plannen concreet uit te werken.
De
gemeente huurt eind 2016 een externe projectleider in. Op twee kort na elkaar
volgende informatieavonden in het voorjaar van 2017 geeft zij informatie over
de uitwerking van het bestemmingsplan in bouwkundige en financiële kaders voor
de stadsvilla's.
Dat is
schrikken. Twee van de stadsvilla's worden bestemd voor sociale woningbouw.
Voor zelfbouwgroepen resteren nog slechts twee kavels. Die moeten elk een
grondprijs van 1,85 miljoen euro opbrengen. De kavels mogen maximaal 600
vierkante meter bebouwing bevatten (footprint). Vier en een halve bouwlaag hoog
en een parkeergarage. Buiten de footprint uitstekende balkons zijn verboden.
We
laten een calculatie maken. Met deze uitgangspunten gaat de vierkantemeterprijs
voor de appartementen de 4.000 euro overtreffen. Terrassen op lagere
verdiepingen en aansprekende architectonische vormgeving zijn daarmee
financieel onmogelijk gemaakt. Gemeenschappelijke ruimten en voorzieningen
onbetaalbaar.
Als
klap op de vuurpijl wordt ook de selectieprocedure bekend gemaakt: wanneer er
meer dan twee zelfbouwgroepen voldoen aan de inschrijfcriteria dan volgt
loting.
De
inschrijfcriteria zijn gericht op minimalisatie van de risico's voor de
gemeente en handhaving van de planologische en bouwkundige uitgangspunten.
Architectonische en sociaal maatschappelijke kwaliteiten doen voor de gemeente
niet ter zake.
“Ik kijk uit mijn raam.
In de verte zie ik mijn dochter lopen. Die blijft vannacht slapen met haar
dochtertje in de logeerkamer van ons huis. Ik zet gauw koffie in mijn atelier
dat grote ramen heeft die uitkijken op de grasvelden waar de kinderen
spelen."
Maatschappelijke
meerwaarde
Waarom
heeft de gemeente geen oog voor onze buurtdoelen?
De contactambtenaar voor zelfbouwgroepen (cpo) blinkt uit in het
niet-communiceren, tot hij in 2016 wordt opgevolgd. Wethouder Van den Berg
houdt de boot af en predikt gelijke kansen en een gelijk speelveld.
Vrijwel de hele gemeenteraad neemt in januari 2016 een motie aan om
"maatschappelijke meerwaarde" van burgerinitiatieven mee te wegen bij
de gunning van vastgoedprojecten. Ondanks ons aandringen doen de raadsleden
niets om deze motie toe te passen op ons initiatief. Ook wethouder Imming wil
ons initiatief geen voorkeursbehandeling geven. Zelfbouw (cpo) is in haar ogen
op zichzelf al een meerwaarde. Ze heeft er geen oog voor dat door ons project
buurtbewoners in hun sociale omgeving kunnen blijven wonen, dat we doorstroming
in de buurt bewerkstelligen en dat we een actieve rol spelen in de sociale
samenhang van de buurt. Ze negeert de motie van de raad. We krijgen geen poot
aan de grond.
"Alle gezamenlijke
voorzieningen liggen in het overdekte binnengebied: auto’s worden uit het zicht
geparkeerd, er is een bibliotheek, een werkplaats, een restaurant/buurtcafé,
een atelier en washok. Ook hebben we een paar externe logeerkamers die kunnen
worden gereserveerd voor gasten. Het groene dak is natuurlijk een vondst, groen
en écht duurzaam."
Kunstwerk
We
hebben in alle lagen van de gemeente gepleit voor betere uitgangspunten en
selectiecriteria. Voor een ruimer bemeten kaveloppervlakte, mogelijkheden voor
een aansprekende architectuur. Voor selectie van echte cpo-groepen en het weren
van als cpo-vermomde projectontwikkelaars. Voor het meewegen van onze
buurtdoelen en tegen de loterij.
We
hebben gesprekken gevoerd met ambtenaren. Brandbrieven gestuurd. Aanvullend
stedenbouwkundig onderzoek laten uitvoeren. We hebben met de wethouders
gesproken, raadsleden opgepord. Gepresenteerd op conferenties en bijeenkomsten.
We schreeuwden onze visie en onze plannen van de daken. Het mocht niet baten.
We liepen met ons hoofd tegen een muur van desinteresse, afstandelijkheid,
fantasieloosheid.
Slechts
voor één idee toonde de projectleider van de gemeente zich op een
informatieavond enthousiast: de realisatie van een kunstwerk. Dat wilden we
laten maken van de talloze prachtige zwaar koperen afvoerputten uit het oude
Sportfondsenbad. Als eerbetoon aan dit cultureel erfgoed en als getuigenis van
de geschiedenis van deze plek. Dat idee zou ze meenemen.
"Vaak word ik weer
verrast door het gebouw, en waan ik me Pippi Langkous in een grote villa, vol
verrassende hoekjes en plekjes. Werkelijk geen één appartement is hetzelfde,
waardoor je altijd het gevoel hebt alsof er maar twee woningen per verdieping
zijn en je op de topetage woont!"
Uitgeloot
De
teleurstellingen stapelen zich op maar we blijven geloven in een wending ten
goede. Met de architect kiezen we een basisontwerp. We contracteren een
aannemer die ook voor financiële achtervang wil zorgen. We maken verdere
calculaties, stellen deelnemersovereenkomsten op. Zelfs de statuten voor de
nieuw op te richten vereniging 'Wij blijven in de buurt' liggen klaar. We
verduidelijken nogmaals al onze doelstellingen in een visiedocument. We
vergaderen en overleggen... we vergaderen en overleggen... Op 12 april 2018 schrijven we ons officieel
in bij de gemeente als gegadigde zelfbouwgroep.
Er
moet geloot worden, want drie groepen hebben voldaan aan de selectiecriteria
van de gemeente voor de twee bouwkavels. Eén daarvan is het zogenaamde
Droomcollectief. Een groep die een half jaar eerder is gevormd door de
Amersfoortse projectontwikkelaar Latei.
We
worden 3 juli uitgeloot. Onze voorzitter loop teleurgesteld weg. De
projectleider van de gemeente drukt hem nog een boek over Amersfoort in de
handen. Hij retourneert het de volgende dag.
"Een paar keer per
week kook ik voor vrienden, buren of familieleden. En gaan we lekker samen eten
(en kletsen) aan de lange tafel in de serre of op het terras onder de
druivenranken."
Door het afvoerputje
Er is
nu een maand verlopen sinds die fatale dag van de loting. We hebben een
rouwbijeenkomst gehouden met de deelnemers en na de zomervakantie roepen we de
leden bijeen en heffen we de vereniging 'Blijf In De Buurt' op.
Rondom
het Sportfondsenbad staat nu een hek. Er is dag en nacht bewaking door een
bewakingsdienst. Het gebouw ziet er nu al afgetakeld, kaal en verlaten uit. Na
de zomervakantie wordt eerst het asbest verwijderd en daarna wordt het gebouw
gesloopt.
Foto Ron Jagers
Anne
is bij me op bezoek. Zal het kunstwerk er nog komen, vragen we ons af.
Anne
belt het sloopbedrijf Vink uit Barneveld. Ze wordt doorverbonden. Een
mannenstem aan de andere kant van de lijn zegt dat hij niets af weet van
koperen afvoerputjes. Hij heeft alle details en kleine lettertjes van het
sloop-contract met de gemeente gelezen. Er is niets afgesproken over
afvoerputten die de gemeente zou willen achterhouden uit de sloop. Nooit eerder
iets van gehoord. Die afvoerputten komen voor hem uit de lucht vallen.
"Onze buurtvilla is
nog jong. Veel zal de toekomst ons nog leren…for better and the worse. Ik hoop
hier oud te kunnen worden.”
Hans
Heerings 30 juli 2018