Sinds jaar en dag organiseert de gemeente Amersfoort hoorzittingen in het stadhuis. In aanwezigheid van een wethouder en een ambtenaar kunnen mensen en organisaties hun bezwaren kenbaar maken over genomen besluiten. In een brief van 16 augustus vragen SGLA en Stichting Groen in Amersfoort de gemeenteraad om bij hoorzittingen over de westelijke rondweg mensen van buiten - ‘externen’ - in te huren. Zij kunnen het college dan onafhankelijk adviseren over de beantwoording van de bezwaren. In zo’n externe commissie is er geen plaats meer voor een wethouder en een ambtenaar omdat ze niet onafhankelijk zouden zijn. De huidige gang van zaken rond hoorzittingen is volgens SGLA en Stichting Groen in Amersfoort ‘niet onbevooroordeeld’, zoals vereist in de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB). Fractievoorzitter Menno Fousert van Amersfoort2014 diende dinsdagavond tijdens de raadsvergadering een motie in, waarin hij het college verzoekt gehoor geven aan de wens van de SGLA en Stichting Groen in Amersfoort. Na een debat en een schorsing werd de motie verworpen met 21 tegen 16 stemmen.
De directe aanleiding voor de brief van SGLA en Stichting Groen in Amersfoort is een hoorzitting op maandag 16 september met wethouder Stegeman. Op de agenda staat grond aan weerszijden van de westelijke rondweg die gebruikt moet worden voor de ondergrondse verankering van keerwanden. SGLA en Stichting Groen in Amersfoort vinden dat zeker in ‘het zeer beladen politieke dossier’ van de westelijke ontsluiting bezwaren zo objectief en onafhankelijk mogelijk beoordeeld moeten worden. Omdat bij de westelijke ontsluiting coalitieafspraken van groot belang zijn, maakt het volgens SGLA-voorzitter De Langen ook niets uit als niet de portefeuillehouder Buijtelaar, maar een andere wethouder de hoorzitting leidt. En een ambtenaar als secretaris is volgens hem niet per se onafhankelijk. "Want hoe kun je als ambtenaar en secretaris tijdens zo’n hoorzitting onafhankelijk opereren als je tegelijkertijd als jurist voor de westelijke ontsluiting de gemeente moet vertegenwoordigen in de rechtbank en bij de Raad van State?"
Signaal
Naar aanleiding van de brief van SGLA en Stichting Groen in Amersfoort aan de gemeenteraad stelde Amersfoort2014 dinsdagavond een motie op waarin steun werd uitgesproken voor de SGLA en de Stichting Groen in Amersfoort. "Het is een signaal dat je serieus moet nemen", vindt Menno Fousert. "Er zijn al heel veel gemeentes die daar verordeningen voor hebben. In Amersfoort bestaat dat nog niet." We willen aansluitend hieraan een Ronde en met het college in gesprek hoe we hiermee omgaan." Fousert merkt op dat er in het sociaal domein al een onafhankelijke bezwarencommissie bestaat.
Het gemeentebestuur zit een beetje met de motie in zijn maag. Elke zweem van partijdigheid wordt natuurlijk met klem ontkend. "Maar de manier waarop Amersfoort bezwaren afhandelt is ‘redelijk uniek’ in Nederland," erkent burgemeester Lucas Bolsius. "Amersfoort heeft het zo geregeld dat het bestuur zelf ‘hoort’. Een van de collegeleden die geen portefeuillehouder is, zit in de commissie en als het gaat om besluiten van de burgemeester, doet de burgemeester dat zelf." Bolsius doet een handreiking naar Fousert en andere oppositiepartijen. "Het college wil best een discussie voeren over de regels, maar voor wat betreft de situatie rond de westelijke rondweg, wil het college niet afwijken van de huidige procedure", stelt Bolsius.
Strategie
Strategisch is het een slimme zet. SGLA en Groen in Amersfoort slagen erin om met deze brief de gemeenteraad weer te betrekken bij de westelijke rondweg. Politiek gezien biedt het de oppositiepartijen de mogelijkheid zich op te werpen als de verdedigers van meer eerlijkheid en transparantie in de politiek. Het huidige systeem is ‘een beetje als de slager die z’n eigen vlees keurt’, vindt PvdA fractievoorzitter Keskin. Hij steunt de motie ‘omdat je niet de schijn wilt wekken’. "Hoe integer de mensen ook zijn." Hierna wil de PvdA een Ronde voor overige procedures. Ook de SP heeft het over de slager die zijn eigen vlees keurt en is voor de motie. Net als de BPA.
Het CDA twijfelt nog. Als traditionele bestuurderspartij zijn de christen democraten voorzichtig met al te grote veranderingen en ad hoc beleid. "Maar dit dossier ligt gevoelig in de stad. En er is de schijn van belangenverstrengeling", stelt CDA fractievoorzitter Paffen. Het CDA wil ook als gemeenteraad van gedachten wisselen of de verordening moet worden aangepast. Na een aangevraagde schorsing stemt het CDA in met de motie.
Een aantal fracties benadrukt herhaaldelijk met klem niet te twijfelen aan de integriteit van bestuurders en ambtenaren en zegt niet te suggereren dat dat er sprake is van belangenverstrengeling. Maar door dit soort uitspraken voortdurend te herhalen krijgen de zinnen juist een tegenovergesteld effect en ga je denken ‘Is er soms wat aan de hand? of ‘Willen ze wat verbergen?’ en ‘Zijn ze wel echt onafhankelijk?’ Maar misschien was dat laatste wel de bedoeling van de opstellers van de brief. Alles aangrijpen om verdeeldheid te zaaien over de manier waarop het college opereert in het dossier westelijke ontsluiting.
Tegenaanval
Volgens de coalitiepartijen moet je de spelregels voor de samenstelling van een bezwarencommissie tijdens een lopende procedurezaak niet veranderen. De coalitiepartijen willen niet dat de indruk ontstaat dat de procedure niet onafhankelijk is, zeker wat betreft het politieke gevoelige dossier als de westelijke rondweg. De coalitiepartijen D66, GroenLinks, VVD en ChristenUnie laten het vooral aan ChristenUnie fractievoorzitter Dijksterhuis over om de tegenaanval in te zetten.
Dijksterhuis vertelt over zijn eigen rol als lid van een externe commissie. Volgens hem biedt het Amersfoortse systeem juist voordelen en levert een externe commissie lang niet altijd op wat je ermee beoogt. Volgens Dijksterhuis gaat zo’n externe commissie op de stoel van de rechter zitten en wordt er vooral gekeken of de correcte procedure is gevolgd. Maar waar zo’n externe commissie volgens hem niet naar kijkt, is of het bestuur z’n werk ook anders had kunnen doen. "Die vraag komt veel beter aan bod als er een bestuurder aan tafel zit." Dijksterhuis denkt dat er in het huidige systeem voldoende waarborgen zijn om de onafhankelijkheid te waarborgen: zoals een bestuurder die geen portefeuillehouder is en een ambtelijk vertegenwoordiger die niet primair bij het besluit betrokken is geweest.
De VVD neemt het meest principieel stelling. De partij is groot voorstander van de westelijke ontsluiting en komt op voor de belangen van het college en de eigen VVD-wethouder Buijtelaar, die verkeer en mobiliteit in zijn portefeuille heeft. Fractievoorzitter Flikkema vindt dat de motie een gebrek aan vertrouwen laat zien voor diegenen die de hoorzittingen doen. "Ik heb wel het vertrouwen in deze wethouder en de secretaris. Ik heb het vertrouwen dat ze daar onafhankelijk en vanuit hun rol een goed besluit nemen."
Coalitiepartijen D66 en GroenLinks zijn tegen de motie en de koppeling met het dossier rond de westelijke rondweg, dat binnen de coalitie al zo gevoelig ligt. Er mag vooral niet de indruk ontstaan dat de bestaande regeling niet onafhankelijk zou zijn. Maar tegelijkertijd willen ze eigenlijk best wel die discussie voeren over veranderingen in de procedures bij hoorzittingen. D66 dat zich in het verleden altijd liet voorstaan op zaken als bestuurlijke vernieuwing, openheid en transparantie durft het niet aan om bij de westelijke rondweg een uitzondering te maken. De Democraten zeggen best wel te willen praten over de gemeentelijke regels bij hoorzittingen. "Het is vreemd het in deze casus – de westelijke ontsluiting - anders te doen en de rest van de procedures af te handelen volgens de oude manier",vindt fractievoorzitter Tyas Bijlholt. " Voor ons komt het veel te vroeg. Als we het aanpassen doen we het voor alle zaken."
Hetzelfde geldt voor GroenLinks dat ook best wel in zijn algemeenheid wil praten over de regels en de verordening rond hoorzittingen, maar niet het dossier westelijke ontsluiting eruit wil lichten. GroenLinks fractievoorzitter Dillian Hos ziet vooral twee organisaties die in een procedure verwikkeld zijn met de gemeente en die de indruk hebben dat ze daarin niet onafhankelijk tegemoet getreden worden. "Ze melden zich bij de raad en dan zegt de raad ‘Laten we inderdaad maar een onafhankelijke commissie instellen, want het zou wel kunnen’." Hos is daar tegen. "Als we dat met alle bezwaarprocedures gaan doen… Hou vast aan je beleid." Toch sluit ze aanpassingen niet uit. "Maar, nu niet." Vasthouden aan de status quo is soms de beste manier om afwijkende opvattingen binnen de eigen partij geen kans te geven. En ook de ChristenUnie wil best op een ander moment over de geldende regels praten. Alleen niet nu.
Omdat de coalitiepartijen elkaar vasthouden, is er geen meerderheid voor de motie. Met 16 tegen 21 stemmen wordt de motie verworpen. Wel gaat de politiek vergaderen en nadenken over de gemeentelijke regels bij hoorzittingen, maar dan zonder de directe politieke gevoeligheid van de westelijke ontsluiting. Dat er een Ronde wordt georganiseerd over onafhankelijke commissie ziet brievenschrijver Peter de Langen van de SGLA als winst. Of de SGLA en Groen In Amersfoort na deze uitslag maandag wel naar de hoorzitting gaan, kan hij woensdagavond nog niet melden. Donderdagavond is er een vergadering en wordt daarover een besluit genomen.