Het is of je een adviesbureau naar het Amsterdamse Museumplein stuurt met het verzoek eens uitgebreid te onderzoeken of dit een geschikte locatie voor een museum zou zijn. Waarna dat adviesbureau terugkeert met een spectaculair visioen: een groot museum voor historische kunst. Er komt ook alvast een suggestie voor de naam: ‘Rijksmuseum’. Daarin zou een extra grote ruimte kunnen worden gecreëerd voor een schuttersstuk van ene eh, hoe heet-ie ook alweer, Rembrandt van Rijn. Een joekel van een schilderij, in de wandeling schijnen Amsterdammers het ‘De Nachtwacht’ te noemen.
Het nieuwe fotomuseum, helemaal aan kant voor weer een opening. Foto: 033FOTOSTAD
Het Rietveldpaviljoen, de schepping van Gerrit Rietveld uit 1959 op de Zonnehof. Foto GOOGLE EARTH
Deze indruk maakt een recent schrijven van het Amersfoortse college aan de gemeenteraad. Cultuurwethouder Fatma Koser Kaya komt in deze raadsinformatiebrief met aanbevelingen over het Rietveldpaviljoen.
Een actuele kwestie. Want iedere Amersfoorter met ook maar enige culturele interesse weet dat het paviljoen aan de Zonnehof al bijna een half jaar terug op grootse wijze tot leven is gekomen. In korte tijd groeide het uit tot een toonaangevend en uitstekend bezocht centrum voor fotografie, veelal gecombineerd met andere vormen van beeldende kunst, theater, architectuur en debatten. Ik kwam er zes keer kijken en zag maar één keer een lege tent; de andere keren was het goed vol. Woordvoerder en fotoveteraan Hans van Helden (70) schat het aantal bezoekers in het toch niet heel grote pand op duizend per maand. ,,Daarvoor komt tachtig procent uit de regio en twintig van daarbuiten. Dat tweede aandeel gaat groeien, daar wordt aan gewerkt. Er is draagvlak, dit lééft. Zowel onder jongeren als onder ouderen die de geschiedenis van de locatie kennen.''
Het collectief 033Fotostad beheert het pand en organiseert er aan de lopende band exposities en evenementen. 033Fotostad doet dit alles op vrijwillige basis. Zelfs enkele aanpassingen om het pand voor het huidige doel geschikt te maken, werden verricht met donaties en hergebruikte materialen. Maar klagen doen die vrijwilligers niet; toen de wethouder laatst eens langskwam, vroegen ze slechts timide - misschien wel té timide - of ze er nog wat langer konden blijven. Dat was goed, tot zeker eind 2020 blijft het Rietveldpaviljoen het domein van 033Fotostad.
Onbesproken
Enfin, een tijd later kwam die raadsinformatiebrief. Aanleiding om te kijken wat de gemeente denkt over het nieuwe fotomuseum. We rekenen op een gedegen advies, want Koser Kaya blijkt twéé adviesbureaus aan het werk te hebben gezet: de LAgroup uit Amsterdam en WdJARCHITECTEN uit Rotterdam. (Geen Amersfoortse deskundigen, maar we geven ze het voordeel van de twijfel. Net zoals we ons ook even niets aantrekken van die nerveuze afwisseling van hoofd- en kleine letters. Dat schijnt tegenwoordig zo te horen om klanten te trekken, en die bureaus moeten ook de huur betalen.)
033Fotostad zou een lofzang verdienen. Maar ach, je weet dat zoiets geen pas geeft in zo’n formeel, bestuurlijk document als een raadsinformatiebrief. Het is niet anders. Maar wat blijkt? Er staat zelfs niet één woord van waardering in. Sterker nog, het fotomuseum blijft vrijwel onbesproken. Het bestaat niet. De term ‘foto’ komt twéé keer voor, beide keren in samenvoegingen. Eén keer daarvan in een vluchtige opsomming van tijdelijke gebruikers; hierin is sprake van een ‘Stichting Fotostad033’. Dat zal 033Fotostad zijn.
De tweede vermelding van de term ‘foto’ is te vinden in de constatering dat er wellicht ‘wisselende architectuur-, fotografie- en designtentoonstellingen’ kunnen plaatsvinden. De onderzoekers komen met meer opzienbarende aanbevelingen. Het paviljoen zou geen ‘commercieel profiel’ moeten krijgen, want de vestiging van een restaurant of winkel zou niet aansluiten bij ‘de waarde en functie van het gebouw’. Beter is een ‘kunstinhoudelijke invulling’. Een combinatie van exposities met lezingen zou ook niet verkeerd zijn. Voorts kan er samenwerking worden gezocht met het architectuurcentrum FASadE en andere lokale partijen.
Teneinde deze megaklus van de grond te krijgen, moet een ‘kwartiermaker’ worden aangesteld, voor wie de gemeente een bedrag van 60 á 70.000 euro apart wil leggen. Maar daarmee zijn we er nog niet. WdRARCHITECTEN denkt dat een drastische verbouwing essentieel is om ‘de gebruikswaarde en exploitatiemogelijkheden van het paviljoen’ te vergroten, hetgeen ‘kansen biedt om het museale aanbod te verbreden en te versterken’. Daar komt al gauw een miljoen bij kijken. Nog los van de bestaande adviesbureaus, die vast ook niet helemaal op vrijwillige basis werken. (Voor wie het precies wil weten: de kwartiermaker moet worden betaald uit de pot met 'Incidentele Middelen Cultuurvisie 2020'. Fondsen voor de verbouwing zouden kunnen worden geworven zodra het pand de status heeft van Rijksmonument.)
Dwarsverbanden
Zouden de LAgroup uit Amsterdam en WdJARCHITECTEN uit Rotterdam in de afgelopen maanden wel eens in Amersfoort zijn geweest? Wat hen voor ogen staat, is er al. Zonder kwartiermaker en verbouwing. 033Fotostad brengt maandelijks meerdere exposities met jong en oud talent. Er worden dwarsverbanden gelegd met andere kunstvormen; neem foto’s die halve of eigenlijk bijna hele schilderijen zijn, foto’s die vergezeld gaan van poëzie en wonderlijke fotosculpturen. Er worden aan de lopende band lezingen gehouden. Samenwerking met FASadE is er allang; onlangs werd er een expositie geopend met architectuurfotografie. Ik zag er tevens een fotoserie over ontheemde vluchtelingen in een azc. Een presentatie van net afgestudeerden aan kunstacademies, maar ook de afscheidsmanifestatie van de bejaarde, terminaal zieke fotograaf Wim Koerts. Een memorabele, verpletterende expositie van foto’s uit de Tweede Wereldoorlog. De ontreddering van de slachtoffers, de razzia’s, het puin, het gebrek aan voedsel, de uitsluiting en vervolging van joden en de uitzinnige opluchting van de bevrijding; het komt allemaal voorbij. Er zijn rondleidingen in samenwerking met Kamp Amersfoort.
Als één instelling in Amersfoort naar samenwerking zoekt en vindt, dan is het wel 033Fotostad. In de raadsinformatiebrief wordt deze club van vrijwillige experts niet eens genóemd in een opsomming van ‘lokale en nationale partijen’ waar de kwartiermaker een beroep op kan doen. Dit document reduceert 033Fotostad tot een onbetekenend groepje leegstandbeheerders.
Geacht college, laat die miljoenen liggen en ga eens buurten in het Rietveldpaviljoen. Geef ze daar de tijd om verder te bouwen aan iets moois. Vergeet die onderzoeken, waarin wordt gewerkt aan een oplossing voor iets waar uit alle macht een probleem bij moet worden gevonden.