De second opinion over de kostenraming van de aanleg van de westelijke rondweg is onder vrijheidsbeperkende omstandigheden tot stand gekomen. Dit valt op te maken uit de schriftelijke opdracht van de Amersfoortse gemeentegriffier Esther Lans aan het onderzoeksbureau dat de cijfers heeft nagerekend. Deze brief is in het bezit van de Stadsbron.
De gemeente heeft een onbekend aantal gerenommeerde ingenieursbureaus uitgenodigd om een offerte uit te brengen voor een second opinion. Als eerste selectiecriterium werd de hoogte van de ‘vaste prijs’ genoemd. De winnende en vermoedelijk goedkoopste aanbesteder, Brink Groep uit Rotterdam, werd weinig tijd gegund voor de beoordeling van door de gemeente opgestelde raming. Volgens de opdracht niet meer dan vijf werkdagen, met eventueel een uitloop in het weekeinde om de bevindingen op papier te zetten. De rekenmeesters van Brink drongen aan op de mogelijkheid om voor de cijfers verantwoordelijke ambtenaren te interviewen. Daar werd gehoor aan gegeven door Lans, maar wel onder strikte voorwaarden: alleen op afspraak en uitsluitend tussen 09.00 en 17 uur in een door de griffie beschikbaar gestelde ruimte.
Feitencheck
Contractueel werd vastgelegd dat Brink Groep de bevindingen eerst aan het college moest voorleggen voor een ’feitencheck’. De gemeentegriffier: ,,Omdat het een second opinion betreft van een financiële raming die in opdracht van het college wordt uitgevoerd en door het college wordt aangeboden aan de gemeenteraad, vind ik het noodzakelijk dat het college in de gelegenheid wordt gesteld een feitencheck uit te voeren op de second opinion.’’
Ontstonden er meningsverschillen, dan verliep de procedure als volgt ,,Opmerkingen van het college, uw reactie daarop en eventuele aanpassingen van uw bevindingen naar aanleiding daarvan zullen als addendum bij de second opinion worden gevoegd. Daarvoor wordt een termijn van twee werkdagen gegeven.’’
Uitsluitend het college heeft met een raadsinformatiebrief over de uitkomst gecommuniceerd. Het rapport van de Brink Groep is niet openbaar. De deskundigen van dit bureau zijn ‘gezien de gevoeligheid van dit dossier’ gehouden aan een strikte geheimhouding. Wel is contractueel vastgelegd dat zij op 11 november aanwezig zijn op een besloten de Ronde waar gemeenteraadsleden hen om toelichting kunnen vragen. Veel van de onderliggende stukken waarop de raming is gebaseerd zijn geheim verklaard. Zo mogen alleen raadsleden weten wat de Top 14 van de grote risico’s is bij dit complexe project. Risico’s die de aanleg alsnog aanzienlijk duurder kunnen maken.
De second opinion is het gevolg van een door D66 en GroenLinks met succes ingediende motie. Als coalitiepartijen waren zij akkoord met de aanleg voor een in september 2015 geraamd bedrag van ruim 67 miljoen. Toch werd het rekenwerk van het eigen college op voorhand niet geheel vertrouwd. Begrijpelijk, want de bouwmarkt is de afgelopen jaren overspannen geraakt. Volgens cijfers van het CBS zijn de kosten voor grond-, weg- en waterbouw tussen januari 2016 en juli 2018 met circa 10 procent gestegen.
Illustratief voor deze booming business is een voorbeeld uit het Gelderse Lochem. Ook daar komt een rondweg. In januari 2016 werden de kosten geraamd op 55,8 euro. Eind 2017 zag de provincie Gelderland aanleiding om het budget met 30 miljoen euro (!) te verhogen. Het is de bedoeling dat beide projecten volgend jaar worden aanbesteed.
Ook zonder sterk stijgende bouwprijzen zijn kostenoverschrijdingen bij grote projecten eerder regel dan uitzondering. Een groep bouwkundestudenten van de TU Delft stelde dit recent feitelijk vast en deed hier onderzoek naar. Eén van de gevonden oorzaken is dat planners, maar ook ambtenaren en politici bewust de kosten drukken om te doen voorkomen dat een project financieel haalbaar is, terwijl de werkelijkheid een andere is.
10 miljoen
Brink Groep doet waar het college op hoopt. De second opinion classificeert de raming van de gemeente Amersfoort als realistisch. De kostenstijging van de aanleg valt ook volgens dit ‘onafhankelijke tegenonderzoek’ op te vangen met een besparingspakket van 10 miljoen euro aan efficiency-maatregelen en versoberingen. Zo kan een voetpad smaller worden uitgevoerd dankzij het bevestigen van een leuning aan de buitenzijde, wordt er geluidsscherm versoberd in beeldkwaliteit en mag deels de al bestaande asfaltverharding blijven liggen.
De aanleg van de westelijke ontsluiting is al decennia lang een heftig en emotioneel schaakspel tussen voor- en tegenstanders. Een dreigende ernstige kostenoverschrijding had de tegenstanders op voorsprong gezet. Een ingrijpende versobering zou in beeld zijn gekomen en daarmee een minder grote aantasting van het nu nog boomrijke landschap.
,