Het dualisme in de Amersfoortse gemeenteraad komt nog niet van de grond. Het zijn vooral de coalitiepartijen en de twee partijen die het coalitieakkoord hebben gedoogd die in staat zijn via amendementen en moties bijstelling van beleid te organiseren. De ‘echte’ oppositie krijgt daartoe veel minder de kans.
Over dualisme valt veel te vinden op het internet maar zoals vaak geeft Wikipedia een duidelijk antwoord op de vraag wat dualisme in de gemeenteraad inhoudt.
Met de Wet dualisering gemeentebestuur wilde de overheid de gemeenteraad en het college van B&W ontvlechten. Voor 2002 kon de gemeenteraad gezien worden als het algemeen bestuur van de gemeente, het college van burgemeester en wethouders kwam het meest overeen met een dagelijks bestuur dat namens de gemeenteraad de gemeente bestuurde. Sinds de invoering van de Wet dualisering gemeentebestuur heeft de gemeenteraad vooral kaderstellende en controlerende taken, het college van B&W heeft bestuurlijke en uitvoerende taken. Binnen de door de gemeenteraad gestelde kaders bestuurt het college van B&W de gemeente, de gemeenteraad controleert de wijze waarop het college zijn taken uitvoert. Vooral die controlerende taak moet de positie van de raad versterken.
Het kaderstellende werk voor de raad begint elke raadsperiode met het schrijven van een coalitieakkoord door een aantal politieke partijen die samen een meerderheid in de raad vormen. In deze raadsperiode, die in 2018 begon, zijn dit ChristenUnie, D’66, GroenLinks, en VVD. Het college geeft uitvoering aan het akkoord dat Samen aan de slag voor duurzame groei heet en de raad kan middels amendementen en moties de kaders en uitvoering van dit akkoord wijzigen of aanpassen.
Gemeenteraad bijeen in juli 2018. Foto: website gemeente Amersfoort.
Ik heb alle ingediende amendementen (87) en moties (259) in de periode 1-4-2018 tot 1-9-2020 onderzocht, en daarbij gekeken naar de partijen die een amendement of motie hebben ingediend en wat het resultaat hiervan is. Interessant daarbij is natuurlijk de vraag in welke mate de oppositiepartijen die niet betrokken waren bij de totstandkoming van dit akkoord, daadwerkelijk nog invloed kunnen uitoefenen.
De gemeente Amersfoort kent geen overzicht van alle ingediende moties en amendementen. Alleen de aangenomen moties zijn terug te vinden op de site van de gemeente Amersfoort. Via alle besluitenlijsten van de afgelopen periode heb ik alle ingediende moties en amendementen in een database gezet, waarna onderstaande analyse mogelijk was.
Een amendement is een voorstel van een raadslid tot wijziging van een ontwerpverordening of ontwerp-beslissing, geschikt om daarin direct te worden opgenomen. Dit is de meest directe invloed. Het raadsvoorstel, ingediend door het college, wordt dan in de vergadering al gewijzigd.
Een motie is een verklaring waarmee een oordeel, wens of verzoek wordt uitgesproken. Dit is dus minder concreet dan een amendement. Er is geen klip en klaar tekstvoorstel. Moties worden ingediend bij de behandeling van een bepaald raadsbesluit, maar kunnen er ook geen enkele relatie mee hebben. In dat geval worden deze moties aan het eind van de raadsvergadering behandeld.
Bovenstaande tabel geeft het resultaat van alle partijen die in de Amersfoortse raad zitting hebben, inclusief de partijen die in deze raadsperiode door afsplitsing zijn ontstaan. Het lijkt dat een motie naar aanleiding van een raadsvoorstel het beste resultaat op succes heeft en het amendement juist het minste resultaat. Maar schijn bedriegt!
Hetzelfde overzicht voor alleen de coalitiepartijen geeft een ander beeld. Bijna alle amendementen en moties naar aanleiding van een raadsbesluit worden aangenomen.
Voor de oppositiepartijen zijn de resultaten totaal anders.
De oppositiepartijen zijn de partijen die niet ingestemd hebben met het coalitieakkoord, namelijk Amersfoort2014, BPA, Lijst Molenkamp, Lijst Sanders, PvdA en SP.
Het CDA en DENK nemen een bijzondere positie is omdat zij wel het coalitieakkoord hebben ondersteund maar niet in het college zitten.
Het CDA en DENK nemen voor het resultaat een tussenpositie in tussen de coalitie en de oppositie. Bijna 2/3 van alle ingediende amendementen en moties is aangenomen.
Het is ook mogelijk naar elke politieke partij afzonderlijk te kijken. Dit levert uitgesplitst naar de drie groepen het volgende beeld.
SP is de meest actieve partij met nauwelijks resultaat. 1 op de 6 ingediende amendementen is aangenomen. Het CDA volgt op afstand met 14 ingediende amendementen, maar wel met meer succes.
Bij dit onderdeel is het CDA het meest actief met 28 moties, 1 meer dan de SP. BPA en D’66 hebben beide 17 moties naar aanleiding van een raadsvoorstel ingediend, maar het resultaat is totaal anders. D’66 weet 100% van al haar ingediende moties te verzilveren, terwijl de BPA dit geen enkele keer lukt.
Tenslotte de resultaten van de moties zonder raadsvoorstel. Ook hier is CDA het meest actief met 25 moties met een succesquote van 72%. GroenLinks volgt daarna met 16 moties waarvan er slechts 1 werd verworpen.
Welke partijen doen het meest hun best om het beleid van de coalitie te beïnvloeden? Dit zijn er twee, namelijk het CDA met 67 amendementen en moties en de SP met 64. Het succes is echter wel erg verschillend, namelijk 66% en 38%. Het CDA weet dus een grotere invloed uit te oefenen dan de SP. Onderaan staan de Lijst Molenkamp en de Lijst Sanders, maar daar moet bij worden opgemerkt dat geen van beide de gehele periode als zelfstandige partij heeft meegedaan.
De minste invloed op het beleid heeft de BPA. Van al haar ingediende amendementen en moties is er slechts 1 aangenomen.
Om de vergelijking eerlijker te maken wordt het aantal amendementen en moties per raadslid berekend. Dit geeft het volgende overzicht:
Ieder raadslid in de raad is goed voor bijna 9 amendementen en moties in de afgelopen twee jaar. De raadsleden van de SP zijn zondermeer het meest actief op dit onderdeel, hoewel er wel sprake is van enige vertekening omdat in het begin van de raadsperiode de SP-fractie nog uit 3 leden bestond. Iets soortgelijks geldt ook voor de D’66-fractie waar het raadslid Sanders is vetrokken en als zelfstandige fractie is verdergegaan. Ook het raadslid van DENK heeft veel amendementen en moties ingediend.
Het minst actief zijn de raadsleden van de coalitie, en daarvan die van de VVD nog het minst.
Het aantal amendementen en moties en het succes daarvan worden niet alleen bepaald door de inspanningen van het raadslid maar ook door het type amendement of motie. Er zijn aan de ene kant amendementen en moties waarbij de indienende partij serieuze pogingen doet om een meerderheid in de raad te vinden, en er zijn aan de andere kant amendementen en moties die dat niet doen en vooral een signaalfunctie hebben richting de pers of de eigen achterban. Bij dit type amendementen en moties is de kans op succes klein.
Dit verklaart volgens mij deels de verschillen in succes tussen de partijen. Bestuurlijke partijen als CDA en PvdA, maar ook DENK en Lijst Sanders hebben een hogere succesquote dan de meer traditionele (lokale) oppositiepartijen als Amersfoort 2014, BPA, SP, en Lijst Molenkamp. Deze partijen ontberen een landelijke exposure en moeten het hebben van de aandacht in de lokale pers.
Mijn conclusie is dus dat de coalitiepartijen meer bezig zijn met het ondersteunen en hier en daar finetunen van de besluiten van het college.
Dualisme is dus meer een farce dan een feit!