7 reacties

Hoe zit het met Nico Kamphorst, de beleidsfluisteraar?

door Miro Lucassen
2 april 2021om 10:42u

Natuurlijk is Nico Kamphorst een machtig man: je wordt niet zomaar gemeentesecretaris van Amersfoort als je al bijna 20 jaar in die stad hebt gewerkt én intensief betrokken bent geweest bij probleemdossiers als het sloopdrama van de ziekenhuizen, de pijnlijke periode van scherp financieel toezicht door de provincie en het slepende conflict met ontwikkelaar Hans Vahstal.
Nico Willem Kamphorst is vanwege zijn huidige functie in elk geval de machtigste ambtenaar in het stadhuis, maar maakt die positie hem een té machtige man in het gemeentebestuur? Is hij de voor publiek onzichtbare achtste wethouder, de camerlengo die opeenvolgende politici bekwaam stuurt in de door hem gewenste richting door op het juiste moment aan de touwtjes te trekken? En is dat een goede ontwikkeling voor de stad of lijdt Amersfoort onder de acties van deze beleidsfluisteraar?
Over die vragen zouden Amersfoortse raadsleden een interessante discussie kunnen voeren, maar dat doen ze niet – of in elk geval niet in de openbaarheid. Tegelijkertijd gooit bouwer en ontwikkelaar Vahstal de ene na de andere torpedo in de richting van de gemeentesecretaris, met wie hij rechtstreeks oorlog lijkt te voeren. In e-mails, in gesprek met De Stadsbron en in een recente uitzending van Amersfoort Gezien neemt Vahstal geen blad voor de mond: de overheid is onbetrouwbaar en hij wijt dat aan de opstelling van Kamphorst en advocatenkantoor Van Ardenne & Crince le Roy.

De juristen zijn er volgens de ondernemer op uit om procedures te rekken zodat ze facturen kunnen blijven schrijven. De hoogste ambtenaar heeft als doel gemaakte afspraken te frustreren, omdat hij die niet wil nakomen, betoogt Vahstal, de politici staan erbij en kijken ernaar. Volgens Vahstal spelen de juristen en de ambtenaar onder een hoedje. Hij schrijft aan de gemeenteraad: “U zwemt, zonder erbij stil te staan, met open ogen in de fuik, die de heer Kamphorst met de gemeentelijk advocaten aanvankelijk voor het college en nu ook voor u heeft opgezet. Om in deze beeldspraak te blijven: het college kan inmiddels niet meer terug, omdat het al te ver gezwommen is, maar u kunt nog beslissen of u dezelfde weg in wilt gaan en daarmee uiteindelijk medeverantwoordelijk wordt voor dit debacle.”
En met debacle bedoelt hij de schadeclaim van tientallen miljoenen die de stad boven het hoofd hangt als gevolg van het niet nakomen van afspraken met Vahstal over projecten in Vathorst en in de bestaande stad. De verhoudingen zijn al sinds de jaren zeventig gespannen en ondanks diverse pogingen om vrede te sluiten, is de strijd keer op keer opgelaaid.

Treinreiziger

Tot 2002 vallen de Vahstaltwisten niet aan Kamphorst te verwijten. Dat jaar komt de ambtenaar naar Amersfoort na een periode als hoofd economische zaken bij de gemeente Haarlemmermeer. Nog eerder was hij stadsdeelwethouder en beleidsambtenaar in Amsterdam. Kamphorst (1959, Ermelo) weet hoe politiek en ambtenarij samenwerken. Hij was in zijn politieke jaren actief voor D66, maar lijkt niet meer betrokken bij activiteiten van die partij. Wel was zijn echtgenote enige tijd D66-gemeenteraadslid in hun woonplaats Bussum.
Jawel, Bussum. De hoogte ambtenaar van Amersfoort woont al bijna twintig jaar niet in de stad die hij dient, net als de meerderheid van zijn collega’s, zoals De Stadsbron al eens vaststelde. En dat mag, ook nu hij gemeentesecretaris is. Het woonplaatsvereiste is voor deze functie al lang geleden uit de wet geschrapt. Meestal reist Kamphorst per trein, soms verkiest hij de relatieve beslotenheid van de ochtendspits op de weg, met de gelegenheid om handsfree nog wat telefonisch overleg te voeren. Netwerken in het openbaar doet hij weinig, Kamphorst houdt zich verre van de meeste onderonsjes in de stad. “Hij komt als hij vanwege zijn functie moet komen,” zegt een frequente bezoeker van netwerkbijeenkomsten in Amersfoort. “Hij spreekt aimabel, maar hij staat eigenlijk altijd met de armen over elkaar. Als het over hem gaat, zeggen we weleens ‘hij wiens naam niet genoemd mag worden’, de bekwame ambtenaar die aan de touwtjes trekt.”
Soms kan de hoge ambtenaar niet om de spotlights heen: zo verscheen hij in 2014 op het Amersfoorts Business Open Golftoernooi op de Hoge Kleij, waar het AD ‘zijn’ team op de foto zette. In 2019 was hij de gastheer voor een conferentie van softwaregebruikers in het Amersfoortse stadhuis, waar hij een toespraak hield over het belang van samenwerking tussen klant en leverancier. Op 22 september 2020 verscheen een persbericht toen hij van als gemeentesecretaris het woord ‘waarnemend’ mocht schrappen en daarmee de laatste ambtelijke promotie maakte die in Amersfoort mogelijk is. De topambtenaar werd er als volgt in geciteerd: “Kijkend naar de grote opgaven waar dit college voor staat kunnen we het beste voortbouwen op de huidige organisatie en doorgaan met de ontwikkelingen die we hebben ingezet als het gaat om professioneel werken. Mijn rol wordt vooral het creëren van de juiste randvoorwaarden om ons werk goed te doen.”

Houtskoolschets

Interessanter dan dit bescheiden managementsproza is het enige bekende moment dat Kamphorst voor publiek zijn eigen rol beschreef. Dat was op 7 december 2018, in de grote zaal van Hart van Vathorst, waar tout Amersfoort bijeen was om afscheid te nemen van Koos Koolstra, de directeur van corporatie De Alliantie die met pensioen ging. Er klonken vele lovende woorden over Koolstra en er zat een panel op het podium dat nostalgisch terugblikte op de tijden die nu definitief voorbij zouden zijn. In dat panel ook Nico Kamphorst, die vertelde hoe hij en de baas van De Alliantie het project Amersfoort Vernieuwt waren begonnen, een afspraak tussen de gemeente en de twee grootste corporaties in de stad. In negen wijken zou samenleven, wonen, werken, onderwijs, leefbaarheid & veiligheid en voorzieningen vanaf 2005 worden aangepakt. Een geslaagd project, vonden alle aanwezigen, mede dankzij de tomeloze inzet van de net gepensioneerde Koolstra. Was het lastig geweest om een begin te maken? Niet volgens Kamphorst. Hij toonde de zaal het A4’tje waarop hij en Koolstra hun afspraken indertijd hadden genoteerd. Een houtskoolschets, een gentlemen’s agreement. En dit A4’tje bevatte de afspraken waar elke nieuw aangetreden wethouder zich aan zou moeten houden. Voor de goede verstaander was het duidelijk: het politieke speelveld was in het project Amersfoort Vernieuwd begrensd.
Dat hoeft niet erg te zijn, zolang de lijnen rond het speelveld zijn getrokken met instemming van de gekozen volksvertegenwoordigers en het dagelijks bestuur van de stad, het college van burgemeester en wethouders. Bij Amersfoort Vernieuwt heeft het geen zichtbare problemen opgeleverd, net zomin als bij de Toekomstverkenning Musea Amersfoort en de samenwerkingsovereenkomst over de bodemvervuiling van de vroegere NS Vetgasfabriek. Bij het lek vanuit het stadhuis naar ontwikkelaars in Vathorst, die daardoor de gemeente de pas afsneden bij grondaankopen, ving een ambtenaar onder Kamphorst de klappen op maar bleef de toenmalige directeur stedelijke ontwikkeling zelf buiten schot. Het door de rechter bekritiseerde wissen van berichten in zijn mailbox over collectief De War had evenmin merkbare gevolgen, zeker toen de Raad van State geen veroordeling kon uitspreken over het omzeilen van archivering van relevante correspondentie. Waar dossiers onder de hoede van Kamphorst lastig zijn, zoals de keuze tussen renovatie of nieuwbouw van het stadhuis, blijft de adviseur in de coulissen en ligt de verantwoordelijkheid bij gemeenteraad en college. Zoals het hoort. Tegelijkertijd merkt een Amersfoorter die al lange tijd meeloopt op: “Een wethouder moet stevig in de schoenen staan om iets voor elkaar te krijgen zonder Nico.”

Zo min mogelijk

Hoe kon de behoedzame Kamphorst de kop van Jut worden in het dossier Vahstal? Over de meest brisante gebeurtenis, de eerste ontmoeting van het tweetal in 2002, bestaan twee lezingen. Volgens Vahstal heeft Kamphorst, net aangetreden als hoofd economische ontwikkeling, bij de kennismaking aangekondigd dat Vahstal zo min mogelijk tegemoet zou worden gekomen; hij zou zichzelf hebben omschreven als de zesde wethouder in het toen vijfkoppige college. De andere lezing is opgetekend in een gespreksverslag van wethouder Buijtelaar, die in 2013 probeerde de lucht tussen Vahstal en Kamphorst te klaren. De gewraakte uitspraken ontkent Kamphorst met klem en Buijtelaar is ervan overtuigd dat hij de waarheid spreekt: “Iemand die op dat moment net in dienst is van de gemeente, komt zich voorstellen aan een voor hem onbekende ondernemer. Ik ken Nico Kamphorst als iemand die geen wilde uitspraken doet. Denk je dat hij zijn nieuwe baan op zo’n manier te grabbel gaat gooien? Echt niet.”

4B12171D-E263-4D61-A372-C5276DC1273C.jpeg

Nico Kamphorst blijft meestal op afstand van de camera’s. Hij is hier te zien op een softwaredag in het stadhuis (linksboven) en in drie scènes uit de video bij de receptie van Koos Koolstra.

Kamphorst, stelt het verslag van 2013, deed en doet slechts wat zijn taak is: handelen in het belang van de gemeente, langs de lijnen van overeenkomsten die door de gemeenteraad zijn goedgekeurd. Buijtelaar: “Vahstal ziet in deze ambtenaar een waardig opponent die hij niet zomaar opzij kan schuiven. Veel groter kan je het compliment niet maken. Dat betekent dat hij zijn werk goed doet. Deze ambtenaar zou geen knip voor zijn neus waard zijn als hij het anders zou doen.”
De focus van het college en de gemeentesecretaris op ondertekende contracten verklaart in elk geval een deel van de onmin: Vahstal beroept zich op nadere afspraken over de uitvoering van die overeenkomsten, waarover van alles is vastgelegd in gespreksverslagen. Kamphorst en het college vegen die documenten van tafel met het argument dat ze nooit zijn gevolgd door een formeel besluit. In de eindbeslissing van de arbiters bleek dat een te makkelijke redenering, en zij schaarden zich voor een flink deel achter Vahstals redeneringen. Het college probeert dit de komende tijd onderuit te halen nu bij de rechtbank vernietiging van de eindbeslissing is gevraagd.
Hoeveel risico loopt de gemeentesecretaris in dit proces? Geen enkel, bleek al uit het recente interview met de wethouders Buijtelaar en Stegeman. Hun credo: ambtenaren adviseren, het college beslist en is verantwoordelijk. En ambtenaren hebben recht op verdediging door het gekozen bestuur, aangezien ze zelf niet het mandaat hebben om interviews te geven over de werkwijze op het stadhuis. Iedere journalist weet dat er maar twee momenten zijn om een gemeentesecretaris een interview af te nemen. Bij het aantreden zal de functionaris vriendelijk vertellen dat het een uitdagende baan wordt, bij vertrek of pensionering volgt een terugblik op de hoogtepunten en blijken lastige dossiers geen gespreksonderwerp.

Defensie op orde

Wat de huidige gemeentesecretaris over zijn positie denkt, is alleen af te leiden uit zijn daden, de enige die interviews geven zijn de wethouders. Met een strategische blik is vast te stellen dat de ambtenaar zijn interne defensie op orde heeft. Hij was vanaf 2014 directeur van de gemeente, met een brede portefeuille. In januari 2020 werd hij waarnemend gemeentesecretaris, toen met de aankondiging dat de stad op zoek ging naar iemand om die functie definitief in te vullen. Negen maanden later bleek Kamphorst zelf de geschikte kandidaat; er was geen vacature geplaatst, noch is er gepolst bij wervingsbureaus. Dat valt te horen in het circuit, maar blijkt ook gewoon uit het persbericht: ‘Het college van burgemeester en wethouders heeft de afgelopen tijd zorgvuldig nagedacht over het profiel van de nieuwe gemeentesecretaris en heeft geconcludeerd dat Nico Kamphorst heel goed past bij wat ze voor ogen hebben.’
De gemeentesecretaris is in Amersfoort ook directeur van de ambtelijke organisatie, met naast zich een tweede directeur die optreedt als loco-secretaris. Na de benoeming van een gemeentesecretaris uit eigen kweek zou het te overwegen zijn om een tweede directeur elders te vinden, bijvoorbeeld om eens een frisse blik op dossiers te regelen. Dat is in Amersfoort anders afgelopen. Ook de tweede directeur is gevonden in eigen huis, meldde het college op 13 januari 2020. Aline Wolswinkel, sinds 2015 afdelingsmanager Organisatie en Talentontwikkeling, kreeg in haar nieuwe baan als directeur de portefeuille informatievoorziening en bedrijfsvoering, digitalisering, interne organisatie en interne dienstverlening. Nico Kamphorst houdt blijkbaar de rest onder zijn hoede, inclusief de advisering over dossier-Vahstal.
De twee directeuren kennen elkaar al wat langer. In 2006 begon Wolswinkel bij Stedelijke Ontwikkeling en Beheer, onder sectordirecteur Kamphorst. Na een jaar als projectleider organisatieontwikkeling maakte ze met Kamphorst in 2014 de transfer naar de gemeentelijke directie; Wolswinkel werd er directiesecretaris. In haar volgende functie vanaf medio 2015 was ze onder meer verantwoordelijk voor alle personeelswerving, inclusief de zoektocht van 2020 naar een gemeentesecretaris – de tocht die al snel eindigde bij de oude kameraad Nico Kamphorst.
Het kan allemaal, het mag allemaal en het past allemaal bij de stelregel dat het college verantwoordelijk is en zich laat adviseren door ambtenaren. In normale tijden zijn alleen de adviezen zichtbaar die politieke goedkeuring hebben gekregen. Toch komt er een moment dat de zwijgzaamheid over andere documenten en gebeurtenissen achter de stadhuismuren doorbroken zal worden: zodra de zaak-Vahstal onderwerp wordt van een raadsenquête, waarbij politici en ambtenaren onder ede worden gehoord.
Gratis advies van De Stadsbron: wie zo’n enquête wil vermijden, doet er verstandig aan de juridische procedures met Vahstal zo lang mogelijk te rekken.

bijsluiter

Miro Lucassen (1961) is schrijver en journalist. Hij werkte van 1996 tot en met 2002 voor de Amersfoortse Courant en schreef later voor de stichting Regionaal Spitwerk twee boeken over brisante politieke dossiers in de stad waaronder Vahstal versus Amersfoort, kroniek van dertig jaar strijd.

(maak u bekend met uw volledige naam)

opmerkingen

Steun de Stadsbron!

U steunt ons met een gift via IDeal al met een bedrag vanaf 2 euro per artikel.

Draag bij!